Құлагерді кім өлтірді?
Мағжан Жұмабаевтың «Ақан сері» атты деректі очеркінде Құлагерді шабысынан айырған жауыз ретінде Батыраш емес, Барақбайдың шабарманы Бөрібай деп көрсетіледі. Қайсысы дұрыс? Құлагерді кім өлтірді?
Барақбай туралы деректерді Мағжанның жазбаларынан ғана кездестіреміз. Онда Аққошқар Сайдалының асында болған бәйгеде Барақбайға Ақанның тілі тиіп, сол үшін кектенген Барақбай Сағынайдың асында Құлагерді өлтірді делінеді. Бірақ өзге деректердің барлығында Құлагерді өлтірген адам ретінде Батыраштың баласы Жүніс көрсетілген. Ғабиден Мұстафин де 1971 жылы Қарағандыға барып, Батыраштың туыстарымен әңгімелеседі. Оның немерелері де Құлагерге аталарының жұмсауымен Жүністің айбалта сермегенін растаған.
Сол Аққошқар Сайдалының асында Батыраш Ақанмен кездесіп, ата дәстүрмен Құлагерге қолқа салады. Орнына Көктұйғын сынды жүйрігі мен Алтайдың сұлу қызын қалыңсыз беретінін айтады. Ақан: «Аттың иесі Атығай-Қарауыл ғой. Еліммен ақылдасайын» дейді. Тағы бір кездескенінде Батыраш жауабын сұрайды. Ақанның бере алмайтынын естігенде күйіп кеткен ол, жалғыз ұлы Жүніске: «Мына Қарауылдың екі рет алдаған ызасы өтті. Менен туған ұл екенің рас болса, Құлагер Көкшетауға қайтып бармайтын болсын» депті. Мұндай деректі жазушы Жайық Бектұровқа Батыраштың інісі Қотыраштың қызы Төкіш деген кісі айтып берген. Ілияс Жансүгіров те серінің елін аралап, талай көнекөз қарттармен сөйлесіп, 1931 жылы Жазушылар одағында баяндама жасайды. Оның да Құлагерді Батыраштың өлтіргеніне көзі жеткен және бұл оқиға қаламгердің «Құлагер» поэмасында көрініс тапты. Соған қарағанда Барақбайдан гөрі Батыраштың өлтіргендігі шындыққа саятын секілді. Ал Барақбайдың бір әңгімеге бола Құлагерді өлтіруі мүмкін емес деп ойлаймын. Жұрт жүйрік аттың күйігі жаман болады деп жатады. Ал Батыраштың сәйгүлік аттары көп болған. Ел аузындағы деректерде Батыраштың жақсының қадірін білген, көшелі дала шонжары болғандығы айтылады. Тіпті, қуғын көрген атақты ақын әрі композитор Мәди Бапиұлын Батыраш арнайы шақырып, құрметтеп, қошаметтеп, қонақ еткен деген әңгіме де бар.
Дайындаған
Сабина Зәкіржанқызы
