Ф.ғ.к., доцент Б.Ж.Исхан
Рас, тілді реттеп отыруға болады дегенімізбен, көбінесе, сөз мағынасының кеңеюі мен тарылуын, жаңа қолданыстардың пайда болуын жалпыхалықтық табиғи қолданыс анықтайды. Біреудің кейбір қате қолданысы біреуге ұнап қалып, жиі айтатын болған соң, оны екінші біреу қағып алып, әрі қарай жалғастырады. Сөйтіп, сол сөз қолданыс сәнге айналады. Мысалы, біздің (Шығыс Қазақстан, Тарбағатай ауданы) жақта сәлемдесіп, хал-жағдай сұрасқанда «сән» деп жауап қайтару дәстүр болып кеткені, қашан! Тіпті 30 жылдай болды-ау деймін! Өзім осы сөзді біреу кезінде әзілмен айта салған шығар деп ойлаймын. Ал «оқасы жоқ» деген қолданыс орыс тіліндегі «не за что» дегеннің баламасы – жасанды сөз тіркесі екені анық. Сол себептен рақмет айтқанда да, кешірім сұрағанда да орыс тілінің ізімен қолданып жүрміз. Ал елімізде қате қолданыстарды «бақылайтын» не «сүзгіден» өткізіп отыратын» арнайы мекеме жоқ. Сондықтан да сөздердің қате қолданысын дер шағында түзеп отыру немесе жас ұрпақтың бойына дұрыс сөйлеу мәдениетін қалыптастыру бәріміздің парызымыз болар. Әсіресе, аға ұрпақ пен ұстаздар қауымы, ақын-жазушылар, баспалар мен бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері (редактор, корректор, журналист) бұның негізгі «бақылаушылары» болуы керек-ау деген ойдамыз.
Ақпарат көзі: http://www.mtdi.kz/audarmashyga-komek/suraq-jawap
