"Еңлік-Кебек" – Шәкәрім Құдайбердіұлының лиро-эпостық поэмасы. Шығарманың құрылысын бірнеше аспекті бойынша қарастыруға болады:
1. Сюжеттік құрылысы:
Экспозиция: Шығарманың басында оқиға өтетін орта, кейіпкерлер (Еңлік, Кебек, Есен, Жиенқұл) және олардың әлеуметтік жағдайы таныстырылады.
Оқиғаның басталуы: Кебек пен Еңліктің кездесуі, олардың бір-біріне ғашық болуы.
Оқиғаның дамуы: Еңлік пен Кебектің жасырын кездесулері, олардың қосылуына кедергі болатын әлеуметтік теңсіздік.
Шиеленісу: Кебектің Еңлікті алып қашуы, рулар арасындағы қақтығыс.
Шарықтау шегі: Еңлік пен Кебектің өлімі.
Шешімі: Еңлік пен Кебектің махаббатының трагедиямен аяқталуы, адамдардың өкініші.
2. Композициялық құрылысы:
Поэма 7 бөлімнен тұрады. Әр бөлімде оқиға желісі дамып, кейіпкерлердің мінез-құлқы ашылады.
Бірінші бөлім: Табиғат суреттері, Еңлік пен Кебектің кездесуі.
Екінші бөлім: Еңлік пен Кебектің махаббаты, олардың қосылуына кедергі болатын әлеуметтік жағдай.
Үшінші бөлім: Кебектің Еңлікті алып қашуы.
Төртінші бөлім: Рулар арасындағы қақтығыс.
Бесінші бөлім: Еңлік пен Кебектің өлімі.
Алтыншы бөлім: Есеннің өкініші, оның Еңлік пен Кебекті жерлеуі.
Жетінші бөлім: Автордың ой-толғаныстары, қорытынды.
3. Кейіпкерлер жүйесі:
Поэмада басты және қосалқы кейіпкерлер бар. Басты кейіпкерлер: Еңлік, Кебек, Есен. Қосалқы кейіпкерлер: Жиенқұл, Қараменде би, Еңліктің әкесі.
4. Лирикалық шегіністер:
Шәкәрім поэмада лирикалық шегіністерді пайдаланып, өз ойын білдіреді, кейіпкерлердің ішкі сезімдерін ашады.
5. Тілдік ерекшеліктері:
Поэма көркем тілмен жазылған. Шәкәрім теңеу, эпитет, метафора сияқты көркемдегіш құралдарды шебер пайдаланған.
Қорытындылай келе, "Еңлік-Кебек" поэмасының құрылысы сюжеттік, композициялық және идеялық тұрғыдан ұтымды ұйымдастырылған. Шығарманың көркемдік ерекшеліктері оның қазақ әдебиетіндегі маңыздылығын арттырады.
