Каспий экологиясы – Каспий теңізінде мұнай-газ өндіру және мұнай өңдеу кешендерінің дамуына байланысты Қазақстанның батыс өңірінде қалыптасқан табиғи, әлеуметтік, экономикалық және экологиялық жағдай.
Бүгінде Каспийдің экологиялық жағдайы өте қиын және апат алдында тұр. Бұл экожүйе табиғаттың да, адамдардың да әсерінен өзгеріп отырады. Бұрын су қоймасы балық ресурстарына бай болса, қазір кейбір балық түрлері жойылу қаупі төніп тұр. Сонымен қатар, теңіз өмірінің жаппай аурулары, уылдырық шашатын жерлердің азаюы туралы ақпарат бар. Сөренің кейбір аймақтарында өлі аймақтар қалыптасқан.
Тағы бір мәселе - теңіз деңгейінің ауытқуы, судың азаюы, су беті мен қайраң аймағының азаюы. Теңізге құятын өзендерден келетін су мөлшері азайды. Бұған гидротехникалық құрылыстар салу және өзен суын су қоймаларына бұру ықпал етті.
Каспий теңізінің түбінен алынған су мен шөгінді сынамалары акваторияның фенолдармен және әртүрлі металдармен: сынап пен қорғасын, кадмий мен мышьяк, никель мен ванадий, барий, мыс және мырышпен ластанғанын көрсетеді. Судағы химиялық элементтердің деңгейі барлық рұқсат етілген нормалардан асып түседі, бұл теңізге және оның тұрғындарына айтарлықтай зиян келтіреді. Тағы бір проблема - теңізде апаттық салдарға әкелуі мүмкін оттегісіз аймақтарды қалыптастыру. Сонымен қатар, бөтен организмдердің енуі Каспий теңізінің экожүйесіне зиян келтіреді. Бұрын мұнда жаңа түрлерді енгізудің өзіндік полигоны болған.
Каспийдің жоғарыда аталған экологиялық проблемалары келесі себептерге байланысты туындады:
артық балық аулау;
суда әртүрлі құрылыстар салу;
акваторияның өндірістік және тұрмыстық қалдықтармен ластануы;
экономиканың мұнай-газ, химия, металлургия, энергетика, агроөнеркәсіптік кешенінен келетін қауіп;
браконьерлердің қызметі;
теңіз экожүйесіне басқа әсер ету;
акваторияны қорғау туралы Каспий маңы елдерінің келісімінің болмауы.
Бұл зиянды ықпал ету факторлары Каспий теңізінің өзін-өзі толықтай реттеп, тазару мүмкіндігін жоғалтқандығына әкелді.
Каспий теңізі бірнеше мемлекеттермен қоршалған, сондықтан су қоймасының экологиялық мәселелерін шешу осы елдердің ортақ мәселесі болуы керек. Егер Каспий экожүйесін сақтау туралы қамқорлық жасалмаса, нәтижесінде судың құнды қорлары ғана емес, теңіз өсімдіктері мен жануарларының көптеген түрлері де жоғалу қауіпі бар.
