Қолданысқа енген жаңа жол жүру ережесіне сәйкес, 7-қаңтардан бастап қазақстандықтар 12 жасқа дейінгі балаларды тек алдыңғы орында ғана емес, артқы орында да автокресломен ғана алып жүруге міндетті. Аталған талап орындалмаса, 10 мың теңге көлемінде айыппұл төлейді. Бұндай өзгерістердің тиімділігі қайсы, кемшілігі неде?
Кәрібай ТАСШАБАЕВ, заңгер:
– Көптеген елдерде бұл заң бұрыннан қолданыста бар. Балалардың қауіпсіздігі үшін оларды арнайы орындыққа отырғызу заң жүзінде талап етіледі. Елімізде жол-көлік оқиғалары жиі туындайтындықтан және жолда адам өлім-жітімі де көбейіп кеткендіктен еліміз осындай қадамға баруға мәжбүр болып отыр. Сондықтан бұл заңды қолдауға мәжбүрміз. Мен де ең алдымен адам қауіпсіздігі бірінші орында тұруы керек деп санаймын. Жол-көлік оқиғалары орын алғанда балалар көліктің терезесінен сыртқа ұшып кетіп жатады. Егер балаларға арналған арнайы автокресло болса жол-көлік оқиғасы орын алған кезде балаларды қауіпсіз жағдайда ұстап отырады. Енді бұл заңның қаншалықты тиімді болғанын алдағы уақытта жол-көлік оқиғасына қатысты статистикадан байқайтын боламыз. Сондықтан заңның тиімділігіне қатысты насихат жұмыстарын көбейту қажет.
Жұмажан ЖАҢБЫРОВ, Орталық Азия университеті Машина жасау және көлік институтының директоры:
–Бұл заңға халқымыз әлі дайын емес. Сондықтан көпшілік наразылық танытып жатыр. Мәселен, жаңа заң бойынша такси қызметтерін ұсынатын көліктер де автокресломен қамтамасыз етілуі тиіс. Ал, көптеген көліктерде бұл әлі болмағандықтан ендігі жерде балалы адамдар көшеде тұрып қалуы мүмкін. Немесе көп жанұяда үш баладан бар. Мәселен, үш бала автокреслода отырса, артында бос орын болмайды. Ата-ананың біреуі алдына жайғасқан күнде де, бір бала тіпті көлікке сыймай қалуы мүмкін. Бұдан бөлек, сол автокреслоларды бір жерге салу қажет көрінеді. Арнайы жүк салғышқа бәрі бірдей сыймайды. Ал салонның өзінде ұстасаң, көлікке артық адам тағы ала алмайсың. Осы бір мәселелерді тиісті орындар дұрыстап қарастырып, халыққа түсіндіруі керек секілді.
Ғалым БОҚАШ, шығыстанушы, саясаттану докторы:
–Балалардың автокреслосы неге сонша шуға айналды? Бұл - ең әуелі баланың қауіпсіздігі үшін керек құрал ғой, денесін көтеріп белдікті тартқанда дәл кіндік асты мен кеудеге келтіретін. Көлігімде үлкен қызыма арналған жай ғана отырғыш, кішісіне арналған арқалы орындық бар. Балалар жоқта багажникте жатады. Бағасы Еуропада сонша қымбат емес, отырғышты 10 долларға, арқалысын 50 долларға алуға болады. Ұсталғанын алсаңыз, тіпті арзан. Мына заңнан соң бұл отырғыштар Қазақстанда бір-екі айдай дүкенде қымбаттап, дефицитке айналуы мүмкін. Бірақ сосын ит жемей әр жерде арзан бағамен тұрады - көресіздер. Батыс елдерінде такси шақырсаңыз, "Бала бар ма?" деп сұрайды, баламен жүрсеңіз, таксиіне автокресло қойып жібереді. Бар болғаны сол. Ондаған жылдар бойы қалыптасқан тәртіп. Либерализм мен демократия тұра тұрса да, ең құрыса балалардың қауіпсіздігі үшін осы тәртіпті қайғырмай қабылдауға болатын шығар деп ойлаймын. Таратып айтсам, біріншіден, Еуропа елдерінде балаға арналған арқалы автокреслоға көбіне 5 жасқа дейінгі балдырғандарды отырғызады. Көп орын алуы мүмкін тек сол ғана. Ал 5-12 жас арасындағы балаларға кішкентай отырғыш болса жетеді. Ол отырғыш қатар-қатар қойсаңыз, көп орын алмайды. Тинейджерлер былай да отыра береді. Екіншіден, егер балаңыз үшеуден көп болса немесе мүмкіндігі шектеулі балаңыз бар болса, еріксіз "Фольксваген-Мультивен" сияқты үлкендеу көлік алуға тура келеді. Оған бәрі сияды. Еуразия Одағына кіргелі Қазақстанда мұндай отбасылық сапалы көліктер қымбаттап кетті рас. Ал Еуропада мұндай көлікті несиеге рәсімдеу де арзан, ұсталған көліктер базарында одан да арзанға түседі. Үшіншіден, "бала артқы орындықтағы үлкеннің алдында отырса, ештеңе етпейді" деу - жауапкершілігі аз адамның сөзі. Елумен келе жатып кілт тоқтасаңыз да, өз орындығында отырмаған бала кем дегенде алдыңғы орындыққа басын соғып алады. Кішкентай баланың мойны әлсіз екенін ұмытпау керек. Төртіншіден, "балам жеке креслоға отырмайды, жылайды" деген де негізсіз сөз екен. Өз басымнан өтті. "Осы еуропалықтар баласына не беріп тәртіпті қып қояды екен?" деп ойлайтынмын. Кейін үлкен қызым сол дисциплинаға басында қыңқылдағанымен соңында тез үйренді. Әрбірден соң белдігін бекітпей жатып, көлікті орнынан қозғалтпай тұрғызып қоятын болды. Бесіншіден, қайталап айтам, автокреслоның басында бағасы қымбат болса да, бірте-бірте арзандайды. Әсіресе, Қытаймен шектесіп тұрған Қазақстанда. Ең бастысы - баланың қауіпсіздігі. Осы тараптан қарап ойласаңыздар, амал табуға болады.
Ақпарат көзі: http://zangazeti.kz/kaz/articles/8679