Міне, жаз мезгілі де келіп қалды. Жаз мезгілімен, яғни жылы маусыммен баршамыз «жақсы көретін» масалар ұшып келуде. Әсіресе, бұл мәселе Ертіс жағасында орналасқан Павлодар мен оның аудандары тұрғындары үшін өзекті мәселелердің бірі болып саналады. Көктемде, өзен жүз километрге жайыла отырып, таяз суларды құрайды, бұл масалардың ұрықтарын көбейту үшін қолайлы орындар болып келеді. Маса қалай қалыптасады? Оның «балалық шағы» жылы ағынсыз су қоймаларында, ал «ересек өмірі» - адамның жанында өтеді. Масаның аналығы лайықты су қоймаларына өз жұмыртқаларын салады: үлкен шалшықтарға, легендерге немесе банкаларға да сала алады. Дернәсілдердің саны кейде 500-ге жетеді. Жұмыртқалардан кейін дернәсілдер пайда болады. Сыртқы көрінісі құрттарға ұқсайды, Сіз бұларды саяжайда ағынсыз су қоймаларында және т.б. жағдайларда кездестірген шығарсыз. Дернәсілдерден қуыршаққа, қуыршақтан үлкен жәндікке айналады. Масалардың белсенді кезеңінде аталық масалар аналық масалардың назарын өзіне аудару үшін «махаббат өлеңі» сияқты дыбыс шығарады. Масаның негізгі мақсаты – өрбу. Масаларға жұмыртқалау үшін қан қажет, сондықтан олардың негізгі құрбаны - адам. Шағу кезінде маса улы сілекейін адамға енгізеді, ол қышу, ісік, шаққан жердің қызаруын, кейде ауыр аллергиялық жағдайды тудырады, өйткені сілекей арқылы: безгек, сары безгек, Денге безгегі және т.б. індеттер жұғады. Адамды шаққаннан кейін маса өледі деп санайды. Өкінішке орай, бір маса орташа 1-3 ай, яғни бүкіл жаз маусымы кезінде өмір сүреді. Ал дымқыл жертөлелерді толтыратын қала масаларына тоқталсақ, олар жыл бойы өмір сүреді. Масаның жақсы бір қабілеті – ол жақсы ұшқыш десек те болады, жел бағыты бойынша 100-150 км жерлердің арақашықтарын өте алады. Сондықтан энтомологтардан «өндеу жұмыстары жүргізілмеген жерлерден ұшып келген масалар» тәрізді сөзін жиі естуге болады. Павлодар, Екібастұз, Ақсу қалаларының энтомологтар сәуір айынан бастап масалардың дамуына фенологиялық бақылауды жүргізіп келеді. Бұл уақтылы өндеу жүргізу мерзімдерін анықтау үшін қажет. Биыл өндеу жұмыстары бұрынғыдай облыстың үш қаласында өткізіледі. Масалардың дернәсілдерінен су қоймалары, қанатты масалардан саябақтар, гүл бақтары өндеуден өтеді, сондай-ақ сол жақ жағалау, Усолка аумақтарында ұшып келетін масаларға бөгет жасайтын тосқауылдарды құру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Алқаптан су тасқыны кеткеннен кейін химикатсыз өңделген таяз суларға экологиялық қауіпсіз және қоршаған ортаны ластамайтын биологиялық препаратпен авиаөңдеулер жүргізілді. Биологиялық препарат сондай-ақ шіркей дернәсілдеріне қарсы қолданылады. Масаларға қарсы жүргізілетін күрес масаларды жоюға емес, олардың санын қысқартуға бағытталғандығын еске салғымыз келеді. Масалар ірі биоценоз-жүйесінің буыны, мұнда: ауа да, су тәртібі де, топырақ та, микроағзалар да, жәндіктер де, бәрі маңызды. Буыннан біреуін алып тастасақ – қатардағының бәрі зақымдалады, табиғаттағы тепе-тендік бұзылады. Құрметті тұрғындар, масаларға қарсы күреске қатысуға Сіздерді де шақырамыз! Біріншіден, суға толған бөшкелер, бактар, күбішелер масалардың көбеюіне арналған кішкентай инкубаторларға айналғанын сезбейтін бақшашылардың және саябақшылардың назарын аударамыз. Олармен күресуге арналған бірнеше жеңіл тәсілдер бар: - Сыйымдылыққа мұнай өнімінің (бензин, керосин және т.б.) бірнеше тамшысын тамшылау қажет, су бетінде шажырқай пайда болады, нәтижесінде масалардың дернәсілдері ауа жетпей тұншығып өледі; - Аналық масалардың жұмыртқа салуына кедергі жасау үшін сыйымдылықты қақпақпен жабу; - Масалардың дернәсілдері жетілмеу үшін сыйымдылықтағы суды аптасына екі рет ауыстыру қажет. Құрметті саябақшылар мен бақшашылар, аталған қарапайым ережелерді ұстана отыра, масаларға қарсы бірге күресейік. Сәтті демалыс өткізуге тілектеспіз.
