Қазақ ер азамат, жігіт, баланың қазақша есімдері мен есімдері мағынасы
Абай......Айнан
АБАЙ - қазақ есімі, ел ағасы. Абай есімінің мағынасы әр түрлі: абайлағыш, байқағыш, ойшыл деп түсінігі бар. Бұл есім қазір халық арасында жиі қойылады.
АББАС - араб тілінен алынған — қатал, қатыгез, жауынгер. Түрлері - Ғаббас, Қаппас, Қапбас.
АБЗАЛ - араб тілінен алынған - ардақты, аса қадірлі, ең құрметті.
АБЫЗ - араб тілінен алынған — күтуші, қорғаушы, сақтаушы. Жаңа мағынасы — ғалым, білімпаз. Түрлері — Хафиз, Қапыз. Біріккен тұлғалы есім — Абызбай.
АБЫЛАЙ - араб тілінен алынған есім - абыл, әбіл — ата, әке. Әбділмәмбет деген есімнің қысқарған түрі.
АБЫЛҒАЗЫ – араб тілінен ғазы — жауынгер, әскер, яғни жауынгердің, әскердің атасы, әкесі.
АҒАБЕК – көне түркі тілінен алынған аға + бек. Жас жағынан немесе лауазым жағынан үлкен, жоғары бек.
АҒЗАМ - араб тілінен алынған — зор, ең ұлы.
АҒЫН – қазақ есімі - ағыны қатты, лек, екпін.
АДАЙ –көне түркі тілінен алынған - балапан. Бала, сәби, перзент деген ауыспалы мағына береді.
АДАМ - көне еврей тілінен - қызыл, жирен түсті ер адам (балшықтан жасалған кісі, пенде). Біріккен тұлғалы есімдер — Адамбек, Адамбай.
АДЫРБАЙ - қазақ есімі — адыр — биік, дөң, қыр + бай.
АЖАРБЕК - қазақ есімі - ажар — әдемі, шырайлы, көрікті, келісті + бек. Яғни аса көрікті, өте әдемі, келбетті.
АЗАМАТ – араб тілінен алынған - ұлылық, даңқ, нағыз ер жігіт, саналы адам.
АЗАТ - иран тілінен алынған - ерікті, еркін, тәуелсіз адам. Біріккен тұлғалы есімдер - Азатбай, Азатбек.
АЙӘДІЛ - қазақ тілінен - ай + араб тілінен - әділ. Әділ, адал, шыншыл.
АЙБАР – қазақ есімі — айбат, айбын. Бұл есім сәбиге айбатты, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады. Сыйлап, құрметтеп айту түрі — Айаға, Айеке, еркелетіп айту түрі — Айбаржан, Айке, Айкеш, Айкен.
АЙБАС – қазақ есімі — ай + бас, ай сияқты ашық, жарқын жүзді адам.
АЙБАТ - қазақ есімі - айбар, қаһар, айбын. Бұл есім сәбиге батыл әрі батыр, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады.
АЙБЕК – қазақ есімі - ай + бек — берік, мықты. Сәби ғұмырлы, беделді болсын деген тілекпен қойылған есім.
АЙБОЛ – қазақ есімі - ай + бол — айдай айқын, жарық бол деген мағыналы есім.
АЙБОЛАТ – қазақ есімі - ай + болат - болады — менін айым болады.
АЙБЫН – қазақ есімі. Мағынасы айбар, айбат, батылдық.
АЙҒАЛИ – қазақ тілінен алынған - ай + араб тілінен - ғали — биік, жоғары. Бала әрдайым жоғары мұратқа ие болсын деген тілекпен қойылған болса керек.
АЙДАН – қазақ тілінен алынған - ай + дан — қосымша. Бұл есім бала айдан да жарық, көркем болсын деген тілекпен қойылған.
АЙДАР - қазақ тілінен алынған есім. Балалардың төбесіне қойылған шашы. Ал айдарлы сөзі «мықты, күшті, зор» деген мағынада қолданылады. Біріккен тұлғалы есімдер — Айдархан, Айдарлы, сондай-ақ синонимдік есімдер — Кекіл, Тұлымхан.
АЙДАРҒАЛИ – араб тілінен айдар — күшті + ғали — биік, жоғары. Бұл есімнің бірінші нұсқасы Хайдарғали болу керек. Бұл есімнің бірінші сыңарын хайдар «арыстан» деп білсек, екінші сыңары араб тілінен — ғали - Әли. Сонда Хайдарғали арыстан Ғали, батыр Әли деген мағынаны білдіреді. Түрі — Айдаралы.
АЙДАРХАН – қазақ сөзі - айдар, араб сөзі - хайдар + қазақ сөзі - хан, яғни арыстан, жаужүрек хан деген мағынаны береді.
АЙДОС – қазақ есімі - Айдын досы.
АЙДЫН - қазақ есімі — айбат, айбын, каһар, күш-қуат, айқын, ашық, жарық. Біріккен тұлғалы есім - Айдынғали.
АЙЖАРҚЫН – қазақ есімі. Ай және жарқын сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім.
АЙЖАРЫҚ - ай және жарық, қазақтың сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Бала ай жарығындай болып, шапағаты басқаға тисін деген тілекпен қойылған есім.
АЙЖАС - ай және жас, қазақ сөдерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Өмірге жана келген сәбиді жаңа туған жас айға теңеп қойылған есім.
АЙЗАТ – қазақтың сөзі ай + иран тілінен алынған зада — «бала» сөздерінен жасалған есім. Ай сияқты аса әдемі, көрікті бала деген мағына береді.
АЙҚЫН – қазақ есімі. Мағынасы әйгілі, белгілі, нақты.
АЙМАҒАМБЕТ - қазақ сөзі - ай + араб сөзі мохаммад — мақтаулы. Айтмақамбет, Аймухамбет деп те айтыла береді. Қысқарған түрі — Аймаған, Аймат.
АЙМАҚ - қазақ есімі — өлке, қиыр, атырап, айнала, маңай, төңірек.
АЙМҰРАТ – қазақ сөзі - ай + араб сөзі морад - мақсат, тілек. Ай сияқты айқын, жарық тілегім, мақсатым деген ниетпен қойылған есім.
АЙНАБЕК – біріккен қазақ сөздері айна + бек. Пәктіктің, тазалықтың, адалдық пен шынайылықтың бейнесі.
АЙНАН - араб тілінен алынған гайнан — шын, дұрыс, тура.
Айрат......Ален
АЙРАТ - араб тілінен алынған - құрметті, қадірлі.
АЙСА – көне еврей араб есімі. Ғайса — Қазақ, қырғыз, өзбек тілдерінде Ғайса, Қиса, Иса түрінде кездеседі.
АЙСАУЫТ - ай және сауыт қазақ сөздерінен біріккен көне есім. Айдай айқын, ай сияқты жарқырап мәңгі тұрсын деген тілекпен қойылған.
АЙСҮГІР – қазақ есімі. Ай және сүгір — әскер, жауынгер сөздерінен жасалған көне есім.
АЙТАҚЫН - араб тілінен алынған эйдь — айт мейрамы, иран тілінен алынған акун — өлең шығарушы, жыршы. Айт мейрамы күні туған балаға осындай ат қойылатын. Біріккен тұлғалы есімдер - Айтбай, Айтжан, Айтбек.
АЙТАН - қазақ сөздернен біріккен ай + тан. Таң сөзінің дыбыстық тұрғыдан өзгерген нұсқасы, яғни жарық, жарқыраған ай.
АЙТАС - ай + тас қазақ сөздерінен жасалған есім. Бала өмірі ай сияқты жарқын және тас сияқты мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.
АЙТЕМІР - ай және темір қазақ сөздерінен жасалған есім. Бала айдағы темірдей мықты әрі берік болсын деген тілекпен қойылғаны байқалады.
АЙТҚАЛИ – араб есімі эйдъ — айт мейрамы, ғали — жоғары, биік деген мағынаны білдіретін сөздерінен жасалған есім. Бала келешекте ең кұрметті, жоғары мөртебелі болсын деген ұғымда қойылып отырған.
АЙТУАР - қазақ ай және туар сөздері арқылы жасалған есім. Балаға бақыт, ырыс тілеуге байланысты қойылып отырған.
АЙТУҒАН – қазақ есімі. Ай туған мезгілде дүниеге келген балаға осылай ат берілген.
АЙТУДЫ - (қараңыз: Сарман).
АЙШУАҚ – қазақ есімі. Ай сияқты сәулелі, жарық, көнілі шуақты болсын деген тілекпен қойылған есім.
АЙШЫҚ – қазақ есімі. Туған ай бейнесіндегі өрнек, сән.
АҚАЙ - қазақ ақ және ай деген екі сөзден бірігіп жасалған есім. Ата-ана баласын айдай аппақ, таза, кіршіксіз, адал болсын деп ырмандап қойған есім.
АҚАН - иран тілінен алынған аһен — темір.
АҚАТ - араб тілінен алынған әхәд— бір, бірлік, жалғыз, жалқы. Тұңғыш балаға берілетін есім.
АҚБАЙ - қазақ ақ және бай сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Бұл есім бала адал, ак ниетті болсын деген ниетпіен қойылған.
АҚБЕРДІ – қазақ сөзінен ақ немесе араб сөзінен хәққ — сый, тарту + қазақ сөзі, берді; яғни ағынан берді. Еркелетіп айтылатын түрі — Ақтай.
АҚБОЛАТ – қазақ сөзінен ақ + иран сөзінен болат - құрыш. Бала саф құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.
АҚЕДІЛ - өзен атына байланысты қойылған есім. Мұндай есімдер әдетте бала өзен жағасында туған ағдайда қойылған.
АҚЖАН - қазақ есімі адал, таза адам, ак көңіл жан. Ақмұқан, Ақжол, Ақтанлақ сияқты есімдердің еркелете айту түрі.
АҚЖАРҚЫН - ашық жарқын жүзді, шат-шадыман.
АҚЖОЛ - өмірге алған бағыты, ашық, айқын, жолы сара, таза деген мағынаны білдіреді.
АҚЖІГІТ – қазақтың ақ және жігіт сөздері арқылы жасалған есім. Мықты, қайратты азамат деген мағынаны білдіреді.
АҚҚОЗЫ - қозы сияқты сүйкімді, әдемі, көркем болсын деп, қозыға балап қойылған есім.
АҚНАЗАР - есім құрамындағы ақ сөзі арабтың хак «әкім, пайғамбар» деген сөзінін тіліміздегі өзгерген түрі. Назар араб тілінен алынған нәзәр — қарау, көзқарас, көз салу, ықылас, ілтипат. Демек бұл есім құдіреттің назары, ілтипаты деген мағынаны білдіреді. Хақназар, Қақназар деп те айтылады.
АҚПАНБЕТ - ақпан — февраль айының қазақша аты; бет кісі аттарына қосылатын қосымша. Ақпанда туылған балаға осындай ат қойылған.
АҚСҰЛТАН - есім құрамындағы ақ арабтың хақ «әкім, әмір» сөзінің тіліміздегі өзгерген нұсқасы. Алсұлтан арабтың солтан «әкім, билеуші, мемлекет басшысы» деген сөзі.
АҚТАҢ - ертеде таң атып келе жатқанда туған балаға осындай есім берілген.
АҚТІЛЕК - бала бақытты болсын, ата-ананың ақ ниет, тілегі орындалсын, деген мақсатпен қойылған есім.
АҚҚОЖА - қазақ тілінен ақ — таза, адал, немесе араб тілінен хак — әкім, әмір. Қожа араб тіліненХоджа — мырза, үйретуші, ие. Адал үйретуші деген мағынаны білдіреді.
АҚШОРА – қазақ сөзінен ақ және көне түркі тілінен алынған шора — мырза, бек, шонжар. Ақсүйек деген мағынаны береді.
АҚЫЛБАЙ - араб тілінен алынған ахл + бай. Ақылға бай деген мағынада. Еркелету тұлғалары — Ақылжан, Ақылтай, Ақыш.
АҚЫЛБЕК - ақылды, сергек болсын деген тілекпен қойылған есім.
АҚЫН - иран тілінен алынған ақун — өлең шығарушы, жыршы. Біріккен тұлғалы есімдер — Оразақын, Әлақын, Нұрақын, Байақын, Тұрдақын.
АҚЫНЖАН - бала ақын болсын, ақынжанды болсын деген тілекпен қойылған есім.
АҚЫРАП - араб тілінен алынған ахраб — шаян. Октябрь айына сәйкес зодиак белгісі. Сол айда туған балаға қойылатын есім.
АЛАЙ - көне түркі тілінен— отряд, бөлім, рота, батальон, полк.
АЛАУ - шымқай қызыл түс.
АЛБАТ - араб тілінен алынған албат — түс, түрлі-түсті әң, түр.
АЛҒА - баланың келешегі зор болсын, өмірде алда жүрсін деген тілекпен берілген есім. Алғатай деген де есім бар.
АЛҒЫР - өжет, ержүрек.
АЛДАН – қазақ есімі. Бала ата-анаға алданыш, жұбаныш болсын деген тілекпен қойылған есім; баланың алды, тұңғышы. Алданазар деген толық есімнің еркелете қыскартып айтылған түрі.
АЛДАР - көне түркі тілінен алынған— қу — айлакер. Бұл — халық ауыз әдебиетіндегі айлакер кейіпкер Алдар көсенің есімі.
АЛДИЯР – араб тілінен – құданың досы немесе жұбайы. Ертеректе қазақ халқында лауазымы жоғары адамдарға (ханға т.б.) келген жұмысын баяндау үшін өзіне қарата айтылытын сөз - «алдияр».
АЛЕН - араб тілінен - айқын, ашық, жария.
Алмабай......Аян
АЛМАБАЙ – қазақ есімі, алма сияқты әдемі, көрікті, сұлу болсын деген тілекпен қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Алматай, Алмабек.
АЛМАС - иран тілінен алынған алмас — ең асыл, қатты тас. Біріккен тұлғалы есімдер. Алмасбай, Алмасбек, Алмасхан.
АЛМҰРТ - иран тілінен алынған жеміс атынан қойылған есім.
АЛПАМЫС - алып — қазақ тілінде дәу, дөкей, зор. Мамыш — батыр.
АЛПАР - алп — батыр, ар — ер сөзінің көне түркі тілдеріндегі жуан айтылуы. Яғни батыр адам, ер кісі.
АЛПЫСБАЙ - бұл баланың әкесі не шешесі алпыс жасқа толғанда туғандықтан қойылған есім.
АЛТАЙ - моңғол тілінен келген алтан — алтын, тай-таг — тау. Алтай тауының атынан қойылған кісі есімі. Біріккен тұлғалы есімдер — Алтайбай, Алтайбек.
АЛТЫБАЙ - саусағы немесе башпайы алтау боп туған ер балаларға ертеде осылай ат берілген.
АЛТЫНБЕК - қазақ сөздері алтын + бек. Бала алтын сияқты әдемі әрі өмірі мықты, берік болсын деп қойылған есім.
АЛТЫНСАРЫ - қазақ сөздері алтын + сары. Бала қымбатты, қадірменді болсын деген тілекпен қойылған есім.
АМАН - араб тілінен алынған әмен — сау, есен, саламат. Еркелетіп айтылатын түрі - Амантай. Біріккен тұлғалы есімдер — Аманбай, Амандық, Аманбек, Аманғали, Аманжол және т. б.
АМАНБАЙ - араб тілінен алынған аман + бай. Есен-сау бол. Синонимі — Есенбай.
АМАНГЕЛДІ - араб тілінен алынған аман + қазақтың сөзі келді. Бала дүниеге, өмірге аман-сау келді, өлмей тірі туды деген мағынада қойылған есім. Қазіргі кезде бұл есім азамат соғысының батыры, Қазақ халқының ардагер ұлы Амангелді
Иманов есімі ретінде, онын құрметіне жиі қойылады. Еркелетіп айту түрі — Амантай.
АНАРБАЙ - иран тілінен алынған анар — оңтүстікте өсетін, қызыл дәнді алма тектес жеміс. Бала анардай әрлі, нұрлы, көрікті болсын деп қойылған есім. Оның Анарбек, Анартай, Анаржан деген тұлғалары да бар.
АНДАС - араб тілінен алынған — дос, жолдас.
АҢСАҒАН - қазақ тілінен алынған сағынған, зарыққан. Бұл есім баласы болмай жүрген семБяның бала көргенде қойған есімі.
АҢСАР - қазақ есімі, сағынатын, зарығатын.
АППАҚ – қазақ есімі, аса ақ, әппақ, саф таза, кіршіксіз.
АРАЙ – қазақ есімі, таң шапағы, шұғылалы сәуле.
АРАЛБАЙ - Арал теңізі жағасында туған балаға берілген есім.
АРБЕК – қазақ есімі, ар-ұяты күшті, намысы бар деген мағынасы бар.
АРБОЛ - қазақ есімі, Отаныңның, ата- анаңның намысын қорғаушы бол деген мағынадағы есім. Синонимі — Ардан.
АРҚАТ - қазақ тілінен алынған күшті, мықты бол деген мағынадағы есім.
АРМАН - иран тілінен алынған — тілек, арман, мақсат. Еркелету тұлғасы Арманжан, Армантай, Армаш.
АРСЕН - грек тілінен алынған арсений — батыл, ер-жүрек.
АРТЫҚ – қазақ есімі, бәрінен жоғары, құнды, қымбат, ерекше. Біріккен тұлғалар — Артықбай, Артыққали.
АРЫН – қазақ есімі — қарқын, екпін, жігер. Біріккен тұлғалар — Арынбай, Арынбек.
АРЫНҒАЗЫ – қазақ сөзінен арын + араб сөзінен ғазы — әскер, жауынгер біріккен есім. Батыл, жігерлі, қайратты жауынгер. Ғазы сөзі — Иманғазы, Нұрғазы, Ерғазы, Серғазы, Жанғазы сияқты біріккен тұлғалы кісі аттарын жасауға қатысты сыңар сөз.
АРЫНДЫҚ – қазақ есімі - қарқындылық, екпінділік, жігерлілік.
АРЫСБАЙ – қазақ есімі - Арыс өзені атынан қойылған есім.
АРЫСТАН - қазақ тілінен алынған есім батылдық пен батырлық бейнесі ретінде қойылады. Біріккен тұлғалы есімдер — Арыстанбек, Арыстанғали, Арыстанбай.
АСАБАЙ - қазақ тілінен алынған — шектен асқан бай адам.
АСАН - араб тілінен алынған хасан - сұлу, тым көркем, өте әдемі. Біріккен тұлғалы есімдер — Асанбай, Асанбек, Асанғали, Асангелді, Асанхан, Асанжан, Асанмұрат, Асанқожа.
АСҚАН – қазақ есімі, бәрінен артық, ерекше.
АСҚАР – қазақ есімі, ең биік, сеңгір тау, қарлы биік шың; тірек, сүйеніш. Біріккен тұлғалы есімдер — Асқарбай, Асқарбек, Асқарәлі, Асқаржан.
АСТАМ – қазақ есімі — басқадан өктем, үстем, асқақ.
АСФАНДИЯР, СПАНДИЯР – иран тілінен алынған, иран халық эпосындағы басты кейіпкердің бірінің есімі; иран жыл санауындағы ай аты.
АСХАТ - араб тілінен алынған асхад - ең бақытты, құтты, ырысы мол.
АСЫЛ - араб тілінен алынған: негіз, түбір, ақиқат, нағыз; ардақты, қымбатты, бағалы. Біріккен тұлғалы есімдер Асылбек, Асылбай, Асылхан, Асылмұрат, Асылхожа, т. б.
АТА - бұл сөз кісі аттарына қосылып, құрметті, қасиетті адамдарды қадірлеп, сыйлау мағынасында айтылған.
АТАБАЙ – қазақ есімі — белгілі, атақты, дәулетті адам.
АТАБЕК - қазақ есімі, — тәрбиеші, ұстаз. XII—XVIII ғ.ғ. Орта Азияда, Қазақстанда, Азербайжанда, Грузияда және Арменияда балаларды тәрбиелеушіні осылай атаған.
АТАЛЫҚ - қазақ есімі — атаға тән, атанікі.
АТАМҰРАТ - қазақ тілінен алынған — атанын мұраты, мақсаты.
АҒАНИЯЗ - қазақ тілінен алынған ата + иран тілінен алынған нияз - өтініш, тілек, үміт, сый, тарту. Бала ата тілегі, ата үмітін ақтасын деген тілекпен қойылған есім.
АТЫМТАЙ - араб тілінен алынған хатим — жомарт, мырза.
АХАТ - араб тілінен алынған — жалғыз, жалқы.
АХМАР – араб тілінен алынған — қызыл.
АХМЕДИЯР - араб тілінен алынған — мақтауға лайық ер.
АХМЕТ - араб тілінен алынған — мақтаулы, мақтауға лайык.
АХМЕТСАФА – араб тілінен алынған ахмад — мақтаулы, мақтауға лайық, сафа — таза, пәк, яғни, «нағыз мақтаулы, әбден мақтауға лайық адам» деген мағынаны білдіреді.
АХРАМ - араб тілінен алынған — нағыз жомарт.
АЯН – қазақ есімі — көпке белгілі, жұртқа мағлұм.
Әбдуәли......Әбуғалым
ӘБДУӘЛИ - араб тілінен алынған уали — әкім, әмір, басқарушы, үкімет уәкілі.
ӘБДІ - араб тілінен алынған — мәңгі, шексіз.
ӘБДІБАЙ - араб тілінен алынған ғабд + қазақ сөзі бай. Яғни мәңгі бай.
ӘБДІБАҚИ - араб тілінен алынған ғабди + бахи - мәңгі, мәңгілік, яғни мәңгі жасаушы, ұзақ өмір сүруші пенде, адам.
ӘБДІБАҚИТ - араб тілінен алынған ғабд + бахит - бақыт. Мәңгі бақытты деген мағынаны береді.
ӘБДІБЕК - араб тілінен алынған ғабд + қазақ сөзі бек, яғни қашанда күшті, мыкты, берік.
ӘБДІҒАЗИЗ - араб тілінен алынған ғабд + ғазиз — қадірлі, қымбатты.
ӘБДІҒАЛИ - араб тілінен алынған ғабд + ғали — қымбатты, қадірлі, сүйікті, яғни аса қымбатты, қадірлі, артық, қашанда сүйікті, сүйкімді. Еркелете қысқарту тұлғасы — Әбдеш, Әбікен.
ӘБДІҒАППАР - араб тілінен алынған ғабд + ғаффар — кешіруші. Кешірімді әміршінің, жаратушының құлы.
ӘБДІҒОЖА - араб тілінен алынған ходжа — мырза, мұғалім үйретуші ие.
ӘБДІЖАППАР - араб тілінен алынған джәббар — құдіретті, күшті.
ӘБДІЖӘМІЛ - араб тілінен алынған ғабд + жамил - сұлу, өте әдемі, сүйкімді; қайырымды ақкөңіл, сыпайы.
ӘБДІКӘРІМ - араб тілінен алынған ғабд + карим — қолы ашық, жомарт; ақкөңіл, кең пейіл, сүйкімді, әдемі.
ӘБДІҚАДЫР - араб тілінен алынған ғабд + қадир құдіретті, артықшылық, лайықты, басымдылық деген мағынаны білдіреді.
ӘБДІҚАЙЫМ - араб тілінен алынған ғабд + каим, мәңгі өмір сүретін, мәңгілік.
ӘБДІҚАИЫР - араб тілінен алынған ғабд + каир — жақсы, мейірман, мейірімді, жақсылық қылушы, қайырымдылық жасаушы.
ӘБДІХАЛЫҚ - араб тілінен алынған ғабд + халық, жұрт, қауым, ел, халықтың, елдің қызметшісі.
ӘБДІМӘЖИТ - араб тілінен алынған ғабд + мажит — күшті, атақты, даңқты. Атақтылардың, даңқтылардың қызметшісі.
ӘБДІМАНАП - араб тілінен алынған ғабд + манап - ақсүйек, асылзада. Қысқартып еркелетіп айтылатын түрі — Әбдеш.
ӘБДІМӘЛІК - араб тілінен алынған ғабд + малик — патша. Патшаның қызметшісі.
ӘБДІНАСЫР - араб тілінен алынған ғабд + насыр жәрдем беруші, жеңімпаз.
ӘБДІНҰР - араб тілінен алынған - мәңгі жайнап, жасарып тұрушы.
ӘБДІРАҚЫМ - араб тілінен алынған рахим — қайырымды, мейірімді, рақымды, мейрімділікті, рақымы түсушіліктің құлы. Қысқарған түрі — Әбдірақ.
ӘБДІРАХМАН - араб тілінен алынған рахман — рақымды, мейірімді, кішіпейіл. Мейірімділіктің құлы. Қысқартылып Әбдірақ, Әбіш деп айтылады.
ӘБДІРАШИД - араб тілінен алынған рашид — саналы, ақылды, парасатты.
ӘБДІРӘСІЛ - араб тілінен алынған расул — елші, уәкіл, хабаршы. Синонимдері — Абдрасіл, Әбдрасыл.
ӘБДІРЗАҚ - араб тілінен алынған рәззак — өмірге ризық беруші. Синонимдері — Әбдіразақ, Әбдіраззақ.
ӘБДІСАМАТ - араб тілінен алынған самад — мәнгі, тұрақты, яғни мәңгі өмір сүруші. Синонимі — Әбсамат.
ӘБДІСАЛАМ - араб тілінен алынған сәлам — бейбітшілік, тыныштық. Тыныштықты, бейбітшілікті жақтаушы. Синонимі — Әбсалам.
ӘБДІСАТТАР - араб тілінен алынған сәттар — кешірімшіл, корғаушы; қорғау, қорған болу.
ӘБДІСЕЙІТ - араб тілінен алынған сейидь, — мырза, бастық, қожа, яғни, мырзаның пендесі, орындаушысы деген мағынаны білдіреді. Түрлері — Әбдулсейіт, Әбсейт, Әбусейіт, Әбшейіт.
ӘБДІХАЛЫҚ - араб тілінен алынған хәлк — жаратушы, жасаушы; халық, жұрт, яғни халыққа қызмет етуші.
ӘБДІХАМИТ - араб тілінен алынған хамид — мақтаулы, мақтауға лайық.
ӘБДІШҮКІР - араб тілінен алынған шукран — құрметтеу, сыйлау, алғыс айту, мақтау, мадақтау.
ӘБЕТ - араб тілінен алынған абад — мәңгілік, шексіздік, ұзақ өмір сүруші деген мағынаны береді.
ӘБУ - араб тілінен алынған абу — әке.
ӘБУБӘКІР - араб тілінен алынған абу — әке + бикер — тұңғыш; кіршіксіз пәк, таза. Тұңғыштың әкесі деген мағынаны береді.
ӘБУҒАЛИ - араб тілінен алынған абу — әке + ғали биік, жоғары, зор.
ӘБУҒАЛЫМ - араб тілінен алынған абу - әке + ғалим — оқымысты, ғұлама. Көп білетін білімді деген мағынаны білдіреді.
Әбунасыр......Әшір
ӘБУНАСЫР - араб тілінен алынған абу - әке + наср — жәрдем беруші, көмекші; жеңімпаз.
ӘБУСАДЫҚ - араб тілінен алынған абу — әке + сәдик — адал, таза, шыншыл, адалдық, тазалық.
ӘБУТӘЛІП - араб тілінен алынған абу — әке + талиб — білім іздеуші; сұраушы; студент.
ӘБІЛ - арабтың әбу — әке деген мағынаны білдіретін сөзінің сөйлеу тілдегі айтылу формасы. Бұл сөз біріккен тұлғалы кісі аттарының сыңары ретінде жиі кездеседі. Мысалы: Әбілғазы, Әбілманап, Әбілтай, т. б.
ӘБІЛҒАЗИЗ - араб тілінен алынған ғазиз — күшті; сирек, бағалы; суйкімді, сыпайы, қадірлі.
ӘБІЛҒАЗЫ - араб тілінен алынған ғази — жауынгер, әскер.
ӘБІЛҚАЙЫМ - араб тілінен алынған кәю — мәңгілік өмір сұруші.
ӘБІЛҚАЙЫР - араб тілінен алынған хаир - мәңгі жақсылық, рақымдылық, жақсылық пен ізгіліктің әкесі, атасы.
ӘБІЛПЕЙІЗ - араб тілінен алынған фәйз — асыптасу, молшылық; жомарттық байлық; жеңуші, жеңімпаз. Жомарттықтың атасы деген мағына береді.
ӘБІЛҚАН – қазақ тілінде хан — әмірші. Әміршінің әкесі деген мағына береді.
ӘДИ - араб тілінен алынған ады — басшы, жетекші, қолбасшы, басқарушы.
ӘДІЛ - араб тілінен алынған ғадил — әділдік, шыншылдық, ақиқаттық, дұрыстық. Біріккен тұлғалы есімдер — Әділбай, Әділбек, Әділғазы, Әділхан, Әділжан, Жанәділ, Бекаділ, Нұрәділ, Жүмәділ, т. б.
ӘБІЛҚАСЫМ - араб тілінен алынған хасым — сұлу, әдемі.
ӘЖІБАЙ - көне түркі тілінен келген әжі — аға + бай. Бұл әжі сөзі біріккен тұлғалы кісі есімдерінің құрамында қолданылып, кейде қажы, әжі түрінде жиі кездеседі. Ондай біріккен тұлғалы есімдер — Әжібек, Әжіғали, Әжігерей, Әжімұкамбет. Еркелете қысқартып айту тұлғалары — Әжікен, Әжтай, Әжік.
ӘЗЕЛ - араб тілінен алынған азил — мәнгілік, өмірлік.
ӘЗЕРБАЙ - иран тілінен алынған азер — от + қазақ сөзі бай, яғни батыл, ер жүрек адам.
ӘЗІЗ - араб тілінен алынған азизъ — қадірлі, қымбатты, құрметті, сүйкімді, аяулы, бағалы. Біріккен тұлғалы есімдер — Әзізбай, Әзізбек, Әзізқан, Әзізғали, Әзізғожа, Әзізәли, Әзізжан, Әзізсейіт. Еркелете қысқартып айту тұлғалары Әзізтай, Әзтай, Әзкен, Әзкеш. Түрлері — Ғазиз, Ғазис.
ӘЗІЛХАН - көне түркі тілінен келген азілу — мұрагерлік, рулық, тайпалық + хан.
ӘЗІМ - араб тілінен алынған азимь — ұлы, үлкен атақты; күш, қуат, құдірет. Біріккен тұлғалы есімдер — Әзімбай, Әзімхан, Әзімжан.
ӘКПАР - араб тілінен алынған акбар — ұлы, өте үлкен, зор, құрметгі.
ӘКРАМ - араб тілінен алынған әкремь — құрметті, сыйлы, мархабатты, мейірімді, нағыз мырза. Біріккен тұлғалы есімдер — Әкрамбай, Әкрамбек.
ӘКІМ - араб тілінен алынған хаким — дана, данышпан, кемеңгер. Біріккен тұлғалы есімдер — Әкімбай, Әкімбек, Әкімғожа, Әкімжан, Әкімнұр, Әкімтай, Әкімхан.
ӘЛҒАЗЫ - араб тілінен алынған әлқаузын — жаугер, шерік, қосын.
ӘЛИ - араб тілінен алынған ғали — биік, аса зор, заңғар. Біріккен тұлғалы есімдер — Әлиайдар, Әлиасқар, Әлиахмет, Әлихан, Әлиақпар. Синонимдері — Ғали, Қали, Әлі.
ӘЛИАЙДАР - араб тілінен алынған ғали , хәйдәр - арыстан, яғни арыстандай күшті, қайратты Әли. Қыскартылып айтылатын түрі — Әлкей.
ӘЛИАСҚАР - араб тілінен алынған ғали — асқар, яғни құдіретті Әли деген мағына береді.
ӘЛІНҰР - араб тілінен алынған ғали + нур — көркі, ажары артық, әдемі деген мағынаны білдіреді.
ӘЛІБИ - араб тілінен алынған ғали + қазақ тілінен алынған би. Жоғары мәртебелі би деген мағыналы есім.
ӘЛІМ - араб тілінен алынған ғалым — білімді, білгір, дана; оқымысты, ғалым. Біріккен тұлғалы есімдер Әлімбай, Әлімбек, Әлімжан, Әлімқұл, Әлімхан т. б. Түрі — Ғалым.
ӘЛІШЕР - араб тілінен алынған ғали — жоғары, биік + шер — арыстан.
ӘМЕТ - араб тілінен алынған — мерзім, шек.
ӘМИН - араб тілінен алынған — адал, сенімді; кауіпсіз, игілікті.
ӘМІР - араб тілінен алынған — әкім, бастық; нұсқау. Біріккен тұлғалы есімдер - Әмірбай, Әмірбек, Әміржан, Әміртай. Синонимі — Міртай.
ӘМІРБЕК – көне түркі тілінен келген, дос, сүйікті жолдас. Біріккен тұлғалы есім — Әміржан.
ӘНЕС - араб тілінен алынған — анис — дос.
ӘНУАР - арабтың нұр сөзінің көпше түрі. Мағынасы — нұрлы, ең жақсы, жарық, жарқыраған. Біріккен тұлғалы есімдер — Әнуарбек, Әнуархан.
ӘПСАЛАМ - араб тілінен алынған гәфф + салам - қайырлы, бейбітшілік, тыныштық.
ӘПСАМАТ - араб тілінен алынған гәфф + сәмәд - ізгілікті, мәңгілікті.
ӘРІП - араб тілінен алынған әриб - қабілетті, білетін, білгір, түсінетін; дана, данышпан. Біріккен тұлғалы есімдер — Әріпбай, Әріпжан, Әріпқан.
ӘСЕР - араб тілінен алынған асир - әсер; ықпал; ескерткіш, белгі.
ӘСЕТ - араб тілінен алынған асад - арыстан; жылдың бесінші айына тән. Зодиак белгісі. Синонимдері — Арыстан, Хайдар, Шер.
ӘСКЕР - араб тілінен алынған гаскер — әскер, қосын, жауынгер. Түрлері - Әшкер, Ләшкер. Біріккен тұлғалы есім - Әскербек.
ӘУЕЗ - араб тілінен алынған ауыз - дауыс, дыбыс, үн. Біріккен тұлғалы есімдер — Әуезбай, Әуезбек, Әуезқан.
ӘУЕЛ - араб тілінен алынған ауел — алғашқы, бастапқы, бірінші. Біріккен тұлғалы есімдер — Әуелбай, Әуелбек, Әуелхан.
ӘШЕКЕЙ – қазақ есімі, әдемі ою-ернек, нақыс.
ӘШІМ - араб тілінен алынған — қадірлі, құрметті.
ӘШІМБАЙ - араб тілінен алынған хәшим + қазақ сөзі бай. Құрметті, қадірлі болсын деген тілекпен қойылған есім.
ӘШІМХАН - араб тілінен алынған хәшим + хан. Құрметті, қадірлі, мәртебесі биік адам болсын деген тілекпен қойылғаны байқалады.
ӘШІР - араб тілінен алынған ғашир — оныншы; мукарам айының оныншы күні туылған бала. Біріккен тұлғалы есімдер — Әшірбай, Әшірбек, Әшірәлі және т. б.
Баба......Байсал
БАБА - иран тілінен алынған бобо — арғы ата, дада. Біріккен тұлғалы есімдер — Бабажан, Бабахан, Бабанияз.
БАБАҒАЛИ - иран тілінен алынған бобо + араб тілінен алынған ғали, яғни Ғали ата.
БАБАҒОЖА - иран тілінен алынған бобо + араб тілінен алынған ғожа , хожа - яғни үлкен қожа.
БАБАЖАН - иран тілінен алынған бобо + жан. Атаның сүйікті жаны, адамы.
БАБАҚАН - иран тілінен алынған бобо + қазақ тілінен алынған қан ( хан) яғни үлкен, ата хан.
БАБАНИЯЗ - иран тілінен алынған бобо + нияз —өтініш, тілек; үміт, сый, тарту. Еркелете қысқартып айту тұлғалары — Бабатай, Бабаш.
БАБАС - азербайжан тілінен алынған бабасы — атай, үлкен әке.
БАҒАШАР - иран тілінен алынған бәхт + қазақ тілінен алынған ашар. Бағы ашылған, құт қонған, ырысы бар.
БАҒДАТ - иран тілінен алынған бағ (баг) + дад — сый, сыйлық.
БАҒЫБАЙ - араб тілінен алынған бәхт + қазақ сөзі бай. Бақытты адам деген мағыналы есім. Түрі — Бағыбек.
БАҒЛАН - қазақ тілінен - ерте туып, жетілген қозы. Ауыспалы мағына - жайнаған жас.
БАДАМБАЙ - иран тілінен алынған бадам — оңтүстікте өсетін жеміс ағашы, соның жемісі.
БАЗАН – араб тілінен - бассейн.
БАЗАР – иран тілінен - мейрам, базар күні, сауда-саттық орны.
БАЗАРБАЙ – иран тілінен алынған базар + қазақ сөзі бай. Өмірі қуаныш пен қызыққа бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЗАРЛЫ - иран тілінен алынған базар +араб тілінен алынған ғали немесе әлі. Өмірі тамашаға пен қызыққа бай болсын деген тілекпен қойылған есім. Синонимі – Базарғали.
БАЗЫЛ - араб тілінен алынған базл – жомарттық, мырзалық, сый тарту. Түрлері – Фазыл, Пазыл. Біріккен тұлғалы есімдер – Базылбек, Фазылбек, Фазылхан, Пазылбек.
БАЙ - бұл сөз түркі халықтары тілінде мал-дүниесі мол, ауқатты, әлді адам деген мағынаны білдіреді.
БАЙАРЫСТАН - арыстан сияқты батыл, ер жүрек балаға бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙАХМЕТ – қазақтың сөзі бай + араб сөзі - ахмет. Мақтауға лайық.
БАЙБАҚТЫ - дүниеге, өмірге бай адам, ер бала келеді деп күтті, үміттенді деген мағыналы есім.
БАЙБАРЫС, БЕЙБАРЫС - бұл түрікмен, татар, қазақ, қырғыз тілдердегі ескі есім. Барыс ертедегі түркілердің жыл санауындағы үшінші жыл аты, сол жылы туған балаға осындай ат қойылған.
БАЙБЕК - бала мықты, бай болсын деген тілекпен қойылған.
БАЙБОЛ - бала ауқатты, бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙБОЛАТ - бала ауқатты, бай болады деген тілекпен қойылған есім.
БАЙБОЛДЫ - мұндай есім, әдетте, көп балалы үйдін баласына қойылып отырған.
БАЙБОСЫН , БАЙБОЛСЫН - бала дәулетті, күйлі-қуатты, бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙБӨРІ - көне түркі тілінен келген бөрі-қасқыр. Біріккен тұлғалы есімдер — Бөрібай, Қасқырбай.
БАЙҒАЛИ - қазақ тілінен алынған бай + араб сөзі ғали — биік, жоғары. Өте бай адам деген мағынаны білдіреді.
БАЙҒАНАТ - бай + қанат, яғни сүйенері, тірегі көп, туысы мол деген мағынада қойылған есім.
БАЙҒАНИ - қазақ тілінен алынған бай + араб сөзі ғани — дәулетті, ауқатты, адам.
БАЙҒОЖА - қазақ тілінен алынған бай + иран сөзі ходжа - қожайын, мырза, ұстаз.
БАЙДӘУЛЕТ - дүниеге, байлыққа, бакытқа бай деген мағынадағы есім.
БАЙДАР - байлықтың қожасы, иесі.
БАЙДІЛДА – қазақтың сөзі бай + араб сөзі дилла - алтын, алтын ақша, яғни алтынға, алтын ақшаға бай болсын деп қойылған есім. Еркелете, қысқартып айту тұлғасы — Байдаш.
БАЙЖАН - қазақ тілінен алынған бай + тәжік тілінен алынған джон, үйде бала көп бөлсын, адам саны көбейсін, өсе берсін деген тілекпен қойылған есім. Түрі — Жанбай.
БАЙЖАНБАЙ – жанға, адамға бай болсын, баланың жолдастары, туған-туыстары көп болсын, бай болсын деген тілекпен қойылады.
БАЙЖАРАС, - байлығы жарассын деген мағынаны білдіретін есім.
БАЙЖОЛ - баланың өмір-жасы, өмір жолы ұзақ бөлсын деген тілекпен қойылған.
БАЙЖІГІТ - дәулетгі азамат, нағыз жігіт болсын деген мағынаны білдіреді.
БАЙЗАҚ - бай + зақ —ұзақ сөзінің қысқарған түрі. Баланың өмір-жасы ұзақ болып, көп жасасын деген тілекпен қойылған.
БАЙҚОШҚАР - бала ұрпаққа бай болсын деген тілекпен қойылғаны аңғарылады.
БАЙҚҰТ - ырыс, бақыт. Бала ырысты, бақытты болсын деген тілекпен қойылған.
БАЙҚҰТТЫ - бақытты бай деген мағынаны білдіретін есім. Түрі — Құттыбай.
БАЙЛЫ - бақытты, асқан бай, дәулетті.
БАЙМАҒАМБЕТ - қазақ тілінен алынған бай + иран тілінен алынған мағамбет. Атақты, даңқты, атағы жайылған. Еркелетіп айту тұлғалары — Байкен, Бәкен, Байкеш.
БАЙМАДИ – қазақтың сөзі бай + арабтың сөзі мади. Мадит — ұзақ, ұзын. Бала жасы ұзақ болсын, көп жасасын деп қойылған есім.
БАЙМАН - қазақ тілінен алынған бай + тәжік тілінен алынған ман — адам, кісі, яғни бай адам, дәулетті кісі. Түрлері — Баймен, Бәймен.
БАЙМҰРАТ – қазақтың сөзі бай + араб тілінен алынған мурад — мұратына жеткен бай.
Түрі — Мұратбай.
БАЙМЫРЗА – қазақтың сөзі бай + иран тілінен алынған мырза. Түрлері — Мырзабай, Мырзабек.
БАЙНАЗАР - қазақ тілінен алынған бай + араб тілінен алынған назар — ықылас, іңкәр, көзқарас.
БАЙНҰР - қазақ тілінен алынған бай + араб тілінен алынған нұр. Нұры жанған, бағы асқан адам болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙСАЛ - сабырлылық, тыныштық, табандылық.
Байсан......Бәкір
БАЙСАН - біріккен тұлғалы есім. Ауыспалы мағынасы есебі жоқ, қисапсыз. Түрі — Сансызбай.
БАЙСАРЫ - бай + сары. Байсары есімінің соңғы «ы» дыбысының түсіп, қысқарған түрі Байсар. Синонимі - Сарыбай.
БАЙСЕРКЕ - бай + серке, түрі — Серкебай.
БАЙСҰЛТАН - қазақ тілінен алынған бай + араб тілінен алынған сұлтан. Билік жүргізуші деген мағынаны білдіреді.
БАЙТАҚ — ұшы-қиыры жоқ кең, шексіз; шамадан тыс көп, өте мол.
БАЙТАС - адам өміріндегі бақыт пен байлық тастай берік, мықты болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙТЕМІР - баланың өміріндегі байлығы мен бақыты темірдей мықты болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙТУ - бала бай боп туды, өмірге бай боп келді деген мағынада қойылған есім.
БАЙТУҒАЙ - бала бақытты, өмірі бай боп туса екен деген тілекпен қойылған есім.
БАЙТҰР - бақытты өмір сүр, өмірінде молшылық-береке болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЙШЫ - байышы, бай бол деген мағынаны білдіреді.
БАЙЫР - бай болар, бақытты болар деген мағынаны білдіретін есім.
БАЙЫЗБАЙ - араб тілінен алынған фаиз — молшылық, жомарттық. Тіліміздегі Жомартбай, Мырзабай есімдерімен мәндес.
БАҚАЙ - араб тілінен алынған бахи — қатты, тұрақты, мәңгі.
БАҚҚОЖА - араб тілінен алынған бахт — бақыт, құт, ырыс + араб тілінен алынған ходжа — ұстаз, мырза қожайын.
Бақытты ұстаз, ырысы асқан мырза.
БАҚИ - араб тілінен алынған мәңгілік, адал, тұрақты.
БАҚТАЛАП - араб тілінен алынған бахи + қазақтың сөзі талап. Бағы асқан талапты, талант иесі болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАҚТАРАЙ - араб тілінен алынған бәхт + қазақтың сөзі арай. Бақыты жанған, жайнаған деген мағыналы есім.
БАҚТИЯР - иран тілінен — бақытты, кұтты.
БАҚТЫБАЙ - араб тілінен — бақытқа бай, бақытты.
БАҚЫТЖАН - араб тілінен алынған бәхт + иран тілінен алынған жан. Бақытты жан, бағы асқан адам.
БАҚЫТЖАР - араб тілінен алынған бәхт + қазақтың сөзі жар — дос. Бақытты жолдас болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАҚЫТҚАЛЫ - (қараңыз: Оразалы).
БАҚЫТКЕЛДІ - (қараңыз: Оразгелді).
БАҚЫТБЕК - (қараңыз: Оразбек).
БАЛАБАЙ - бала + бай. Баласы көп болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЛАҚАЙ - бала сөзінің еркелетіп айту түрі.
БАЛАХМЕТ - араб тілінен алынған бала — жүрек, жан, ес, ой, зейін; қанат, қол + ахмет. Ата-ананың сүйеніші, қанаты, тірегі. Біріккен тұлғалы есімдер — Балқыбал, Балқыбек.
БАЛҒАБЕК - балға + бек, бала балғадай мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЛҒОЖА – араб тілінен алынған бал — жүрек + қожа - жүректің әміршісі, деген мағынаны білдіреді.
БАЛҚЫ, — елжіреу, насаттану. Біріккен тұлғалы түрі — Балқыбек.
БАЛМҰҚАН - араб тілінен алынған бал + араб тілінен алынған мухқан — қызмет етуші. Адал жүрегімен қызмет етуші.
БАЛТА - бала өткір, қайтпас-қайсар батыл, мықты болсын деген ниетпен қойылған. Біріккен тұлғалы есімдер — Балтабай,
Балтабек. Еркелете кысқартып айтылған түрі - Балташ.
БАЛУАНҒАЛИ - иран тілінен алынған пахлеван — батыр, ер, күрескер, палуан + араб тілінен алынғанғали — жоғары биік. Ең мықты күрескер, батыр деген мағынаны білдіреді.
БАПА - араб тілінен алынған уәфа — дұрыстық, адалдық; толықтык; сөзде тұру, уәдені орындау.
БАРАТ - араб тілінен алынған бара - босаған, тыныс алған.
БАРАҚ - араб тілінен алынған бәррақ — баррақ - жарқыраған, құбылған.
БАРЖАҚСЫ - барлығы ойдағыдай, көнілдегідей деген мағынаны білдіреді.
БАРИ - араб тілінен алынған бари - жаратушы.
БАРЛАС - моңғол тілінен алынған батыр, атақты жерден шыққан адам.
БАРЛЫБАЙ – қазақтың сөзі бар - үлкен, зор + қосымша лы + бай; дәулетті, бай адам.
БАРЫС - жолбарыс тұқымдас жыртқыш аң; көне, он екі мүшел жыл атынын үшінші аты.
БАСАР - өлген баланың орнын басар, жасы ұзақ болар деген үміт, тілекпен қойылған есім.
БАСҚАН - баласы өлгеннен кейін туған балаға осындай ат қойылған.
БАСТАУБАЙ - бастау + бай, бастаудай мөп-мөлдір, таза адам боп өссін деген тілекпен қойылған есім.
БАСЫМ - күші, білімі басқадан артық, мол, басым болсын деп қойылған есім.
БАТТАЛ - иран тілінен алынған баттол — батыл, өткір, өжет.
БАТТАЛХАН - иран тілінен алынған баттол + көне туркі тілінен алынған хан — өткір, өжет, батыл хан.
БАТЫР - қазақ тілінен алынған каһарман - батыл, ер жүрек.
БАТЫРАЛЫ - батыр + араб тілінен алынған алы , ғали сөзінің жуан айтылуы, яғни батыр ғали.
БАТЫРБЕК - батыр + бек, мықты, күшті батыр. Түрі — Бекбатыр.
БАТЫРҚАН - әрі батыр әрі хан болсын деген тілекпен қойылған көне есім.
БАТЫРЛАН - өжеттену, ер жүректене түсу.
БАТЫРША - батыр + ша , шах иран сөзінің қысқарған түрі. Батыр шах деген мағынаны білдіреді.
БАУБЕК - өмір-жасы ұзақ, өмірлі болсын, табанды жігіт болсын деген тілекпен қойылған есім. Синонимі — Бекбау.
БАУЫРЖАН - ағайынға, туған-туысқа жан-тәнімен берілсін, жанындай жақсы көрсін, бауырмал болсын деген тілекпен қойылған есім.
БАЯЗИТ - араб тілінен Абуязид есімінің өзгерген түрі. Абуязид — Язидтің әкесі деген мағынаны білдіреді. Ал Язид сөзінің тура мағынасы – ерекше, айрықша асқан.
БАЯН - араб тілінен — анық, ашық. Алаңсыз, бақытты деген мағынаны білдіреді.
БАЯНДЫ - тұрақты, табанды.
БАЯТ - араб тілінен — хак, ақшыл түсті.
БӘКІР - араб тілінен — зерттеуші.
БӘШІР - араб тілінен — қуанышты хабар жеткізуші, хабаршы, жаршы.
БЕГЕШ - көне түркі тілінен келген, ескі қазақ тілдерінде ведас — хан ұлы деген мағынада айтылған.
БЕДЕЛБАЙ - даңққа, атаққа, абыройға бай деген мағынаны береді.
БЕДЕЛБЕК , БЕДЕЛХАН - беделі, абырой-атағы мықты, зор.
БЕКБАУ - (қараңыз: Баубек).
БЕЙБІТ - иран тілінен алынған — бейбітшілік, тыныштық, татулық. Синонимі — Тынышбек, Тиышбек.
БЕЙБІТЖАН - иран тілінен алынған - бейбіт + жан, тыныштықты, татулықты сүйетін адам.
БЕЙҚАН – азербайжан, түрік тілдерінен алынған бей + бек сөзінің варианты + қан (хан), демек, есімнің мағынасы — мықты дегенді білдіреді.
БЕЙҚҰТ - иран тілінен алынған — тыныш, бейбіт.
БЕЙСЕНБІ – иран, тәжік тілдерінен алынған — бес + шамбэ — күн, календар бойынша аптаның төртінші күні, сол күні туылған балаға осындай ат беріліп отырған. Күрделі тұлғалы есімдер — Бейсеналы, Бейсенбай, Бейсенбек, Бейсенғали. Еркелете — қысқартылып айтылатын түрі — Бейсен.
БЕЙІМБЕТ - Бимухамбет деген есімнің дыбыстық тұрғыдан өзгерген түрі. Біріккен тұлғалы есімдер құрамындагы бей — би — бек сөздері түркі тілдерінде «кінәз, бек, әкім, төре» мағыналарында қолданылады.
БЕЙІС - иран тілінен алынған бахшт — ұжмақ. Біріккен тұлғалы есімдер — Бейісәлі, Бейісбай, Бейісқали. Екінші мағынасы мықты, берік.
БЕГАЙДАР - қазақтың сөздерден бек — мықты, күшті + айдар — балалардың төбесіне қөйылатын бір шөк шаш. Араб тілінен алынған айдар — хайдар — арыстан деген сөзінің өзгерген түрі.
БЕКБАЙ – мықты, зор, бай.
БЕКБАТЫР - бек + батыр. Мықты, күшті батыр деген мағынаны білдіреді.
БЕКБЕРГЕН - бек + берген.Өмір-жасын ұзақ етіп берген деген мағынаны білдіреді.
БЕКБОЛ - баланың өмір-жасы ұзақ болсын, мықты болсын деген мағынаны білдіреді.
БЕККБОЛАТ - бек + болат. Бала мықты болады, болаттай берік, өмір-жасы ұзақ, болып, көп жасайды деген тілекпен қойылған. Еркелете қысқартып айту түрлері — Бекен, Бекет.
БЕКДАЙЫР - бек + араб тілінен алынған дайр - дайра. Ауданның, аймақтың әкімі, басшысы.
БЕКЕЖАН – қазақтың сөзі беке + тәжіктің сөзі жан. Адам жанының патшасы деген мағынаны білдіреді.
БЕКЕЙ - бекем бол, мықты бол.
БЕКЕМБАЙ - бекем — мықты, берік + бай. Мықты, күшті адам.
БЕКЕШ – азербайжан, түрік тілдерінен алынған — Бекеш , Бекіш — хан ұлы. Бұл есім Бекембай, Бекмырза, Бекқали сияқты есімдердің еркелете-қысқартып айтылған түрі.
БЕКЖАН - қазақ тілінен алынған бек + тәжік тілінен алынған жан. Мықты, берік, қайратты адам.
БЕКЖАСАР - бала ұзақ өмір сүрсін, көп жасасын деген тілекпен қойылған есім. Синонимі — Көпжасар.
БЕКЖІГІТ - мықты, күшті, берік жігіт, азамат.
БЕКЗАТ – бек + иран тілінен алынған зат , зада — бектің ұлы, бектен туған перзент.
БЕККЕЛДІ - өмірге берік, мықты боп келді деген мағынаны білдіреді.
БЕКҚАЛИ - бек + араб тілінен алынған ғали - мықты, күшті.
БЕКЛАН - бек — берік, бекім + қосымша лан, мықты, бекем.
БЕКМҰХАМБЕТ - бек - күшті + араб тілінен алынған мұхамед. Күшті Мұхамед. өзгерген түрі — Баймахан, Бекмақан. Еркелете қысқартып айтылатын түрлері — Бектай, Бекен, Бекеш, Бекіш.
БЕКМҰРАТ - қазақ тілінен алынған бек + араб тілінен алынған мұрат — тілек, мақсат, мұраты, ойлаған арман-тілегі зор деген мағынада.
БЕКНАЗАР - бек + араб тілінен алынған нәзәр – көзқарас, назары қатты түскен деген мағынаны білдіреді.
БЕКНАР - бек — өте, әсіре + иран тілінен алынған нар — тіршілік күші, қуат.
БЕКНИЯЗ - қазақ тілінен алынған бек — күшті, + иран тілінен алынған ниязь — өтініш, тілек; үміт; сый, тарту.
БЕКСЕЙІТ - бек — күшті, мықты + араб тілінен алынған сейдь — мырза, бастық, әкім; құрметті, қадірлі.
БЕКСҰЛТАН - қазақ тілінен алынған сұлтан — билеуші әкім. Синонимі — Сұлтанбек.
БЕКТЕМІР - бала темірдей мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.
БЕКТЕМІС - бекте — бекіту, мықты ұстау. Бұл Бектұрған деген есімнің синонимі болып табылады.
БЕКТЕН - мықты бол, берік бол деген мағынаны білдіретін есім.
БЕКТҰР - бұл есім бала өмірлі, тұрақты болсын деген тілекпен қойылған. Түрі — Түрбек. Еркелетіп айтылатын түрі — Бекен.
БЕКТҰРҒАН - бала өмірде ұзақ өмір сүрсін, тұрақтап қалсын деген мағынаны білдіреді. Түрі — Тұрғанбек.
БЕКТҰРСЫН - бұл есім де баланың жасы ұзақ болсын, көп жасасын деген тілекпен қойылған.
БЕКТІЛЕУ - қазақ тілінен алынған бек - өте + тілеу — тілек. Түрі — Өтетілеу.
БЕКІН - мықты бол, бекем бол деген мәндегі есім.
БЕЛАСАР - тірек, күш.
БЕЛАСЫЛ - ең қымбат, нағыз мықты таяныш, сүйеніш деген мәндегі есім.
БЕЛБЕРДІ - бел + берді, өмірге таяныш, сүйеніш берді, ер бала берді деген мәндегі есім.
БЕЛГІБАЙ - белгі - көне түркі тілінде дана, данышпан деген сөз. Синонимдері — Нысанбай, Нышанбай.
БЕЛЕС - асу, шоқы.
БЕРГЕН - ер бала туды деген мағынадағы есім.
БЕРДЕН - бер + қосымша ден.
БЕРДИЯР - қазақ тілінен алынған берді + иран тілінен алынған яр — дос, яғни дос берді деген мағынаны білдіреді.
БЕРДІ - сыйлады, тарту етті. Біріккен тұлғалы есім — Бердібай.
БЕРДІМҰРАТ – қазақ тілінен алынған берді + араб тілінен алынған мурад — тілек, мақсат. Мұраты орындалды деген мағыналы есім.
БЕРДІНИЯЗ - қазақ тілінен алынған берді + иран тілінен алынған нияз — өтініш, сый. Сұрап алған бала. Қыскартып айтылатын түрі — Бернияз.
БЕРЕКЕ - ырыс, молшылық, құт. Түрі — Берекет.
Берен......Бірлік
БЕРЕН - асыл құрыш.
БЕРЖАН - бер + жан - жанын беретін, ештене аямайтын адам деген мағыналы есім.
БЕРКІН - берік, мықты бол сөзінін қысқаша тұлғасы. Біріккен тұлғалы есім — Беркінбай.
БЕРҚАЙЫР – қазақ тілінен алынған бер + араб тілінен алынған кейр - жақсы, қайырымды, тамаша. Бала мейірімді, қайырымды болсын деген тілекпен қойылған.
БЕРНАР - бер + нар - күшті, мықты. Бала күшті, мықты болсын деген тілекпен қойылса керек.
БЕРІК - мықты, бекем, беркін, табанды, тұрақты.
БЕРІКБАЙ - (қараңыз: Мығым)
БЕСБАЙ - балаға Үшбай, Бесбай, Жетібай, Тоғызбай деп есім беру белгілі бір ырыммен байланысты болған.
БИАХМЕТ - қазақ тілінен алынған би - әкім + араб тілінен алынған ахмет — мақтаулы, мақтауға лайық.
БИБАТЫР - қазақ тілінен алынған би + батыр.
БИҒАЛЫМ - қазақ тілінен алынған би - үлкен + араб тілінен алынған ғалым.
БИДАЙБЕК - бала астыққа кенелсін деген тілекпен қойылып отырған.
БИЖАН - билік, үстемдік, әкімдік жүргізуші адам.
БИМАН - би + иран тілінен алынған ман - адам, яғни әкім адам.
БИМАҒАМБЕТ – қазақ тілінен алынған би + араб тілінен алынған Мұхаммед. Құдіретті деген мағына береді. Қысқарған түрлері — Битай, Бимет.
БОДАН - көне түркі тілінен алынған будун — халық, ел.
БОЗАЙ - тіліміздегі боз — көп мағыналы сөз: ақшыл-сарғылт, ашық-қылан түс; құрғақ сор жер; ауыспалы мағына жас өспірім боз бала; жаңа (боз үй, боз киіз). Баланы айға балау негізінде қойылса керек.
БОЗДАҚ - жас жігіт, бозбала. Түрлері — Бозжан, Бозжігіт. Еркелете қысқартып айту түрі — Бозтай.
БОЛАТ - иран тілінен алынған пулад — құрыш. Біріккен тұлғалы есімдер — Болатжан, Болатбек, Болатқан, Болаттай, Жанболат, Бекболат, Тасболат, т. б.
БОЛАТБЕК - иран тілінен алынған пулад — құрыш + бек. Болаттай мықты, берік болсын деп қойылған есім.
БОЛАТЖАН - болаттай берік, мықты адам деген мағына береді.
БОЛАТҚОЖА - мықты қожайын деген мағынаны білдіреді.
БОЛҒАН - кемеліне келіп толған, жетілген, кенелген деген мағынаны білдіретін есім.
БОЛҒАНБАЙ - кемеліне келіп, толып жетілген, кенелген бай адам деген мағыналы есім.
БОЛСЫНБЕК - құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.
БОРАН - бала қатулы, батыл ер болсын деген тілекпен қойылған есім.
БОРАНБАЙ - ерте кезде боранды күні туылған балаға осындай ат қоя берген.
БОРАНҒАЗЫ - ызғарлы, қаһарлы жауынгер, әскер деген мағынаны білдіретін есім.
БОТАБАЙ - бала ботаға бай болсын деген тілекпен қойылған есім. Еркелете кысқартып айту тұлғалары — Ботай, Ботан, Боташ.
БОШАЙ - көне түркі тілінен келген бош — тәуелсіз, еркін + бай.
БӨПЕТАЙ - иран тілінен алынған бәбек, бөбек — жас бала, сәби. Еркелете қысқартып айту тұлғасы Бөпей.
БӨЖЕЙ - дана, данышпан.
БӨКЕЙ - батыр, ер, палуан сөзінін өзгерген түрі.
БӨЛЕБАЙ - туыстық атаумен байланысты қойылған есім, шешелері туыс балалар бөле болады.
БӨЛТІРІК - бала батыл, өткір, азулы болсын деп қойылған есім.
БОРІБАЙ - бала бөрі сияқты еш нәрседен жалтармайтын батыл, азулы, күшті бөлсын деп қойылған есім. Түрі - Қасқырбай.
БУРА - бұл есім бала күшті, мықты болсын деген тілекпен қойылса керек. Біріккен тұлғалы есімдер: — Бурабай, Бурақан.
БҰҒЫБАЙ - бұғыға бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БҰЗАУШЫ - (қараңыз: Тана- бай).
БҰҚА - (қараңыз: Танабай).
БҰЛАБАЙ - бұла — еркін, ерке деген ұғымды білдіреді. Синонимі —Еркебай.
БҰЛАҚБАЙ - бұлаққа балап қойылған есім.
БҰЛАНБАЙ - қазақ тілінен алынған бүлан — бұғы тектес аң.
БҰЛДЫБАЙ - дүниеге бай болсын деген тілекпен қойылған есім.
БҰЛҚЫШ - есімнің түбірі бұлқы-жұлқы, жұлқып тарт — ш есім қосымшасы. Қайратты, жігерлі, пысық, еті тірі.
БҰРХАН - араб тілінен — дәлел, айғақ, себеп.
БҰХАРА - араб тілінен алынған бухара — қара халық, Өзбекстандағы әйгілі қала аты, содан қойылған есім. Біріккен тұлғалы есім — Бұхарбай.
БҮРКІТ - бүркіт сияқты алғыр, қыран, мықты болсын деген тілекпен қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Бүркітбай, Бүркітбек.
БІЖІКЕН - көне алтай тілінен бичик, біжіг — грамота, кітап.
БІЛГІР - көп білетін, білімді, білгіш.
БІЛІМ - оқу, білім.
БИРЖАН — атақты Біржан салдың құрметіле жиі қойылатын есім. Мағынасы — жалғыз, жалқы туған адам.
БІРЛІК - ынтымақтық, бірауыздылык, тұтастық.
Ғаббас......Ғұмар
ҒАББАС - (қараңыз: Аббас).
ҒАБДІҒАЗИЗ – араб тілінен - қадірлі, құрметті.
ҒАБИТ – араб тілінен - қызмет етуші. Біріккен тұлғалы есімдер — Ғабитхан, Ғабитжан, Ғабитбек, Ғабитан және т. б. Дыбыстық өзгерген түрі — Қабден.
ҒАЗИЗ - (қараңыз: Әзіз).
ҒАЗИЗБЕК - араб тілінен алынған ғазиз + қазақ тілінен алынған бек, аса сүйкімді, қымбатты.
ҒАЗИ - араб тілінен — қосын, әскер.
ҒАЙСА - (қараңыз: Айса).
ҒАЛИ - (қараңыз: Әли).
ҒАЛИАҚПАР - араб тілінен алынған ғали — қымбатты + акпар — үлкен, зор, құрметті, жоғары мәртебелі.
ҒАЛИАСҚАР - араб тілінен алынған ғали + асқар. Аса мәртебелі, құрметті
ҒАЛЫМ - араб тілінен - үлкен оқымысты, көп білетін білгір ғұлама.
ҒАЛЫМБЕК - араб тілінен алынған ғалым + қазақ тілінен алынған бек, аса білікті, оқымысты.
ҒАЛЫМЖАН - араб тілінен алынған ғалым + иран тілінен алынған жан сөздерінің негізінде жасалған біріккен тұлғалы есім.
ҒАНИ - араб тілінен алынған бай, дәулетті, ауқатты. Біріккен тұлғалы есімдер — Ғанибай, Ғанибек.
ҒАППАР , ҚАФФАР - араб тілінен алынған гафар — кешірімді, мархабатты.
ҒАППАС - (қараңыз: Аббас).
ГАРИФОЛЛА - араб тілінен — жәрдем беруші, демеуші.
ГАФАР - араб тілінен кешірімді, мархабатты.
ГАФУ - араб тілінен — кешіру, кешірім.
ҒИДАЯТ - араб тілінен — мерекелік сыйлық. Түрі — Идаят.
ҒИЗАТ - араб тілінен — құрмет, сый, адал, құрметті, қадірлі.
ҒИНАЯТ - араб тілінен алынған — инаетъ — қайырымдылық, жомарттық, алғыс. Өзгеріскен түрі Инаят.
ҒЫЛМАН - араб тілінен алынған ғұлам сөзінің көпше түрі — қызметші, бозбала, жас жігіт.
ҒҰМАР - ар ғомар — ғұмыр, тіршілік.
