Қазақ хандығы тарихында "жаман хан" деп айқын түрде сипатталатын хандар көп емес. Дегенмен, кейбір хандардың билігі тұсында ішкі қақтығыстар, әлсіреу, сыртқы жаулардың күшеюі сияқты жағымсыз оқиғалар орын алған. Бұл хандардың бәрін біржақты "жаман" деу әділетсіз болуы мүмкін, бірақ олардың билігіне сын көзбен қарауға негіз бар.
Кейбір жағымсыз көзқараспен бағаланатын хандар:
1. Болат хан (1710–1718)
Тарихи тұрғыда ерекше жаман хан емес, бірақ оның билігі тұсында Қазақ хандығы әлсірей түсті.
Жоңғар шапқыншылығы күшейіп, қазақ жерлері жау қолына өтті.
Қазақ билеушілерінің арасындағы бірлік болмады.
2. Әбілқайыр хан (кіші жүз билеушісі, 18 ғ.)
Көп жағдайда қайшылықты тұлға.
1731 жылы Ресейге ант беріп, Қазақ хандығын бодандыққа жақындатқан.
Кейбір зерттеушілер оны сатқын деп бағаласа, басқалары оны сол замандағы саяси амал деп түсіндіреді.
3. Абылай ханның ұрпақтары (кейбірі)
Абылайдан кейін хандық үшке бөлініп, әр жүздің өз ханы болды.
Орта жүзде – Уәли хан (Абылайдың ұлы) өз билігін тек орыстардың көмегімен сақтауға тырысты, патша үкіметіне тым тәуелді болды.
Ішкі алауыздықтар күшейіп, хандық біртұтастығы жоғалды.
4. Кенесары ханнан кейінгі хандар (кейбірі)
Кенесарыдан кейін Қазақ хандығы жойылып, кейбір аймақтық билеушілер тек атақ үшін ғана "хан" атанды.
Бұл кезде шынайы саяси билік Ресей империясының қолында болды.
Қорытынды:
Қазақ хандығында "жаман" ханнан гөрі, саяси әлсіздік танытқан, елді бірлікте ұстай алмаған немесе сыртқы саясатта тәуелділікке барған хандар кездеседі. Оларды біржақты қаралау дұрыс емес – әрқайсысының әрекеті сол кездегі тарихи жағдаймен байланысты.
