1870-1999 жылдар аралығында Қазақстанда есірткі (наркотик) түрлері мен олардың таралуы бірнеше кезеңге бөлінеді. Бұл кезеңдердегі ерекшеліктер тарихи, саяси, экономикалық жағдайларға байланысты өзгеріп отырды.
1. 1870–1917 жж. (Ресей империясы құрамындағы кезең)
Ерекшеліктері:
Қазақстан Ресей империясының отарлық шет аймағы болғандықтан, есірткінің таралуы көбінесе халық медицинасында қолданылған шөптермен шектелді.
Көшпелі халық кейбір есірткілік әсері бар өсімдіктерді (мысалы, көкнәр тұқымдары, жусан) емдік мақсатта қолданған.
Опиум (апиын) және каннабис кейбір аймақтарда пайдаланылды, бірақ кең таралған құбылыс емес еді.
2. 1917–1939 жж. (Кеңес өкіметінің орнауы және алғашқы индустрияландыру кезеңі)
Ерекшеліктері:
Кеңес үкіметі кезеңінде есірткі айналымына қатаң бақылау орнатылды.
Бірақ кейбір аудандарда, әсіресе Оңтүстік Қазақстанда каннабис (қарасора) өсірілетін.
1920-30 жж. Қаратауда, Шу аңғарында жабайы қарасораның өсуі кең тараған. Бұл аймақтар кейін заңсыз есірткі шикізатының көзіне айналды.
1930 жылдарына қарай есірткіні заңсыз қолдану азайғанымен, бақылау толық болмады.
3. 1940–1980 жж. (Кеңес Одағы кезеңі)
Ерекшеліктері:
Кеңес кезеңінде есірткі айналымы мемлекеттік бақылауда болды.
Медициналық мақсаттағы морфин, кодеин, т.б. дәрілер қатаң реттелді.
Бірақ 1960-жылдардан бастап, әсіресе әскери қызметтен қайтқан жастар арасында есірткіге қызығушылық өсе бастады.
Шу алқабы (Жамбыл облысы) мен Сырдария маңы қарасораның кең таралған өңірі ретінде белгілі болды.
1970-жылдары Шу алқабындағы жабайы қарасора "Кеңес марихуана нарығының көзі" ретінде танылды.
Жастар арасында марихуана мен апиынды шегу жағдайлары тіркеле бастады.
4. 1980–1999 жж. (Кеңес Одағының құлауы және Тәуелсіз Қазақстан кезеңі)
Ерекшеліктері:
1991 жылы Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін, шекаралар мен бақылау әлсіреп, есірткі тасымалы мен саудасы күшейе түсті.
Орта Азия арқылы өтетін "солтүстік бағыт" – Ауғанстаннан Ресейге баратын есірткі жолы Қазақстан арқылы өтті.
Шу алқабындағы жабайы қарасораны жинап, заңсыз айналымға жіберу күшейді.
1990-жылдардың соңында героин, апиын, марихуана, гашиш, эфедрон тәрізді есірткі түрлері жиі тарады.
Есірткіге тәуелді жастар саны күрт өсті.
Заңсыз есірткі айналымына қарсы күрес мақсатында құқық қорғау органдары арнайы бөлімдер құрды.
Қорытынды:
1870–1999 жылдар аралығында Қазақстандағы есірткі жағдайы тарихи өзгерістерге байланысты әр түрлі сипатқа ие болды. Кеңес кезінде бақылау қатаң болғанымен, есірткі көздері (әсіресе Шу өңірі) сақталып қалды. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі экономикалық қиындықтар мен шекаралардың ашықтығы есірткі бизнесінің өршуіне жағдай жасады.
