1890-1989 жылдар аралығында қазақтарда қазіргі заманғы унитаздар кең таралмаған, бірақ бұл кезеңде әртүрлі дәретханалар қолданылған.
Қазақ қоғамындағы дәретхана мәдениеті
1. Көшпелі дәуірде (XIX ғасыр)
Қазақтар негізінен көшпелі өмір салтын ұстанғандықтан, табиғи дала жағдайында қажеттіліктерін өтеген.
Киіз үйлер ауыл маңына орналасқандықтан, арнайы шұңқырлар қазылып, олар пайдаланылғаннан кейін көміліп отырған.
Су көздерінің тазалығына ерекше мән беріліп, дәрет алу мен тазалық сақтауға мұқият қараған.
2. Отырықшы ауылдарда (XX ғасырдың басы–ортасы)
Ауылдар мен қыстақтарда арнайы қазылған әжетханалар (сыртқы дәретханалар) қолданылды.
Бұл ағаштан, қамыстан немесе балшықтан жасалған шұңқырлы дәретханалар болатын.
Кейбір үйлерде арнайы ағаш тақтайлардан жасалған орындық тәрізді қондырғылар орнатылды.
3. Кеңес дәуірінде (1920-1989 жж.)
Кеңес өкіметі орнаған соң, қалаларда еуропалық үлгідегі унитаздары бар орталықтандырылған су жүйелері енгізіле бастады.
Бірақ ауылдық жерлерде ұзақ уақыт бойы сыртқы әжетханалар қолданылып келді.
1960-1980 жылдары көпқабатты үйлер салынған соң ғана, қалаларда унитаздар кең тарала бастады.
Неге унитаз кең таралмады?
Көшпелі өмір салты – халықтың көп бөлігі отырықшылыққа кеш ауысты.
Инфрақұрылымның дамымауы – орталықтандырылған су және кәріз жүйесі жоқ ауылдар көп болды.
Табиғи тазалық дәстүрі – қазақтар табиғатпен үйлесімді өмір сүріп, қажетсіз қалдықтарды арнайы қазылған шұңқырлар арқылы көміп отырған.
Қорытынды: Қазақ жерінде унитаз 1980 жылдарға қарай қалаларда тарай бастады, ал ауылдық аймақтарда ХХ ғасырдың соңына дейін сыртқы әжетханалар негізгі қолданылатын орын болып келді.
