1940-1990 жылдары Қазақстанда әртүрлі құпия ұйымдар мен жасырын қозғалыстар болған. Олар негізінен Кеңес Одағының саясатына қарсылық білдірген немесе ұлттық мүдделерді қорғауға тырысқан топтар болды.
1. Саяси құпия ұйымдар:
"Жас Тұлпар" (1960 жылдар) – Мәскеуде білім алып жүрген қазақ жастары құрған ұйым. Олар ұлттық сананы ояту, қазақ тілін сақтау және мәдениетті дамыту мәселелерін көтерді.
"Жас Қазақ" (1969 ж.) – Алматыда құрылған жасырын ұйым, қазақ жастарының құқығын қорғауға тырысты.
"Азат" (1950-1960 жж.) – Кеңес билігіне қарсы әрекет еткен жасырын саяси топтар.
"Жас ұлан" (1980 жж.) – Алматыда жасырын түрде ұлттық сананы оятуға тырысқан жастар қозғалысы.
2. Ұлттық және мәдени ұйымдар:
Қазақ ұлтшылдарына қатысты топтар – 1940-50 жылдары сталиндік репрессияға қарсы шыққан ұлттық интеллигенция өкілдерінің жасырын топтары.
"Алаш мұрасы" – Кеңес Одағы кезінде "Алаш Орда" мұрасын зерттеп, таратуға тырысқан топтар.
"Қайта өрлеу" (1980 жж.) – ұлттық мәдениетті жаңғырту мақсатында ұйымдастырылған жасырын үйірмелер.
3. Діни құпия ұйымдар:
Жасырын мешіттер мен сопылық бауырластықтар – Кеңес билігі дінді қудалағандықтан, көптеген мешіттер жасырын қызмет етті.
Бейресми мұсылман топтары – діни ілімді үйрететін жасырын медреселер мен қауымдастықтар болды.
4. Антикеңестік қарсылық қозғалыстары:
"Отан қорғаушылар" (1940-1950 жж.) – Кеңес үкіметіне қарсы шыққан жасырын ұйымдар.
"Ел қорғау" (1970-1980 жж.) – ұлттық мүдделерді қорғауға тырысқан топтар.
Кеңес билігі бұл ұйымдарды қатаң бақылап, олардың мүшелерін қуғын-сүргінге ұшыратты. Егер белгілі бір ұйым туралы толығырақ білгіңіз келсе, нақтылай сұраңыз.
