1. Ғұндардың орналасқан аймағы
Ғұндар (хунну) б.з.д. III ғасыр мен б.з. V ғасыр аралығында өмір сүрген көшпелі тайпа. Олар негізінен Орталық Азияда, қазіргі Моңғолия, Қытайдың солтүстігі, Қазақстанның шығысы және Оңтүстік Сібір аумағында мекендеген.
Бастапқыда Ордос өңірінде (Қытайдың солтүстік аймағы) өмір сүрді.
Кейінірек күшейіп, бүкіл Ұлы Дала аймағына тарады.
Б.з.д. II ғасырда ғұндар Алтайдан бастап Каспий теңізіне дейінгі кең байтақ даланы иеленді.
2. Ғұндардың көрші тайпалық одақтары
Ғұндар өз заманында көптеген тайпалармен және мемлекеттермен шекаралас болды:
Қытай (Хань әулеті) – оңтүстікте, ғұндарға қарсы тұрақты соғыстар жүргізген.
Дунху (шығыстағы көшпелі тайпалар) – Мөде хан кезінде талқандалды.
Үйсіндер мен қаңлылар – батысындағы көшпелі тайпалар, ғұндармен саяси және әскери байланыста болды.
Сарматтар мен аландар – Каспий маңы мен Қара теңіз жағалауында орналасқан.
Сібірдің тайпалары – ғұндардың солтүстігіндегі орманды аймақтарда мекендеген.
3. Мөде қағанның жаулап алған жерлері
Мөде (Модэ, Мөде шаньюй) ғұндардың ең ұлы билеушілерінің бірі (б.з.д. 209–174 жж.). Ол ғұн мемлекетін кеңейтіп, көптеген жерлерді бағындырды:
Дунху тайпаларын (Моңғолияның шығысы) – толықтай жойып, олардың жерін өзіне қаратты.
Ордос аймағы (Қытайдың солтүстігі) – маңызды стратегиялық өңір, Қытаймен шекарадағы бай өлке.
Саян-Алтай таулары – солтүстіктегі тайпаларды бағындырды.
Ғұндар батысқа жорық жасап, Жетісу мен Тарбағатай өңірін басып алды.
Қытайдың шекаралық аймақтарын шабуылдап, оларды ғұндарға салық төлеуге мәжбүр етті.
Осылайша, Мөде тұсында Ғұн мемлекеті Еуразиядағы ең қуатты көшпелі империялардың біріне айналды.
