Қазақстандағы көмір кен орындары Қазақстанның пайдалы қазбаларының картасы бай және алуан түрлі. Республика аумағында периодтық кестедегі 99 элемент алынады. Алайда, Қазақстан Республикасының негізгі ресурсы жанғыш пайдалы қазбалар болып табылады, атап айтқанда көмір. Көмір өндірудің негізгі орындары Орталық Қазақстанда орналасқан. Ең атақтысы – далада қазақтың ұсақ шоқыларында жайылған Қарағанды көмір бассейні. ХХ ғасырдың 30-жылдарында оның дамуы шикізатқа қатты мұқтаж құрыш құю өндірісіне серпін берді.
Маңыздылығы жөнінде екінші орында – Қазақстанның солтүстік-шығысында орналасқан Екібастұз көмір бассейні. Жалпы республикада 300-ден астам кен орны табылып, 10 көмір бассейні игерілуде. Қазақстан Республикасында өндірілетін кокстелген көмір жоғары сапалы, сондықтан ол елде де, шетелдерде де бағаланады. Кенді пайдалы қазбалар Республикада металлургияның дамуы кенді пайдалы қазбаларсыз мүмкін болмас еді. Қазақстан келесідей ресурстарға бай: темір; хром; марганец; никель; полиметалдар; алтын; мыс; сирек металдар. Қазақстандағы темір кен орындары солтүстікте шоғырланған. Қашар және Соколов-Сарыбай кен орындары ең бай және дамыған болып саналады. Республика хромының барлық табиғи қорлары Мұғалжар тауында, Кемпірсай және Дон кен орындарында табылды. Қазақстанның марганец ресурстары орталық аймақтарда өндіріледі. Ең үлкені – Атасу және Жезді кен орындары.
Хром сияқты, никельдің негізгі бөлігі республиканың батысындағы Мұғалжар тауларында өндіріледі. Орталық және солтүстік өңірлерде геологтар белсенді игеріп жатқан 50-ге жуық бай кен орны бар. Полиметалл деп аталатын Қазақстанның табиғи ресурстары құрамында мырыш, қорғасын, алтын, күміс сияқты құнды қосылыстар бар. Бұл минералды ресурстар Кенді Алтай мен Текеліде өндіріліп жатыр. Қазақстанда алтын 200-ге жуық кен орнынан табылды. Олар негізінен Қазақстанның шығысы мен солтүстік-батысында орналасқан. Орталық Қазақстанда және елдің солтүстік-шығысында шағын кен орындары бар. Қазақстандағы мыс кен орындары бүкіл әлемге әйгілі. Мыс кенінің 92%-ы шетелге экспортталады. Бай кен орындары республиканың орталық бөлігінде Жезқазғанға жақын жерде шоғырланған. Сирек металдарға келетін болсақ, олар Қазақстан Республикасының картасында вольфрам, сурьма, ванадий, молибден, висмут және басқа металдар деп көрсетілген. Көбінесе олар Жоңғария мен Алтайда орналасқан полиметалл кен орындарында кездеседі.
Кенді емес пайдалы қазбалар Республика тек металдарға бай болып қана қоймай, сонымен қатар, елде кенді емес пайдалы қазбаларды өндіру өркендеп келеді. Олардың ішіндегі ең танымал: асбест; фосфориттер; табиғи газ; мұнай; уран; тұз. Қазақстандық асбест кен орындары әлем бойынша көшбасшы орындарға ие. Солардың ішіндегі ең әйгілі және ең үлкені Жезқазған мен Жетіқара. Фосфориттер Қазақстанның оңтүстігінде өндіріледі. Бұл кенді емес пайдалы қазбалардың байлығымен Қазақстан Республикасы Америка Құрама Штаттарынан озып кете жаздады. Қазіргі уақытта мемлекет фосфорит өндірудің әлемдік тізімінде Америка Құрама Штаттарынан кейін екінші орында. Қазақстанда табиғи газ негізінен батыс аймақтарда өндіріледі. Ең пайдалы және бай Қызылой, Қарашығанақ және Жаңажол кен орындары. Қазақстанның мұнай кен орындары әлемдегі мұнай қорының 4%-ын құрайды. Олардың арасында көлемі бойынша бар әлемге "әйгілісі" – Қашаған кен орны бар.
Қазақстандағы бұл пайдалы мұнай кен орны республиканың батысында орналасқан және жылына 25 млн тонна мұнай өндіреді. Осының арқасында еліміз әлемдегі мұнай өндіретін ең ірі он мемлекеттің қатарына кіруге мүмкіндік алды. Қазақстан бүкіл әлемге тек мұнаймен ғана танымал емес. Уранды өндіру және жеткізу бойынша Қазақстан Канада және Франциямен қатар әлемдегі көшбасшылардың үштігіне кіреді. Қазақстан концентрацияланған уран жеткізуде Канаданы басып озып, 20 жылға жуық уақыт бойы әлем бойынша көшбасшы болып келді, бірақ 2009 жылы бірінші орынды босатты. Қазақстандағы бірегей мұнай кен орындары сияқты тұздың да ең бай қорлары бар. Каспий маңы ойпатында қалыңдығы 2 км-ден асатын тұз қабаты бар. Қазіргі уақытта республиканың орталығы мен батысында көмір, газ және мұнай өндіру негізгі экономикалық сәтті болып табылады.
https://kaz.nur.kz/showbiz/1908096-zuldyz-abdikarimova-tugan-kuninde-ozine-ui-satyp-aldy-video/
