Қара алтын антропогендік себептермен және табиғи шығарындылар нәтижесінде экожүйелерді ластайды. Табиғи жағдайда мұнай мұхит түбінің жарықтары мен жарықтарынан шығады, сонымен бірге жойылған жыныстармен теңіздерге түседі. Табиғи факторлар миграция ағындары деп аталады.
Адамдардың кінәсінен мұнаймен қоршаған ортаның ластануының негізгі себептері шартты түрде келесі қатынаста бөлінеді:
üтұрақты тасымалдау— 30%;
üкеме арқылы тасымалдау кезіндегі апаттар— 4,9%;
üшикізатты өңдеу кезіндегі қалдықтар— 3,3%;
ü техникалармен атмосфераға шығарулар— 9,8%;
üөндіру барысында операциялар кезінде— 0,3%;
üөндірістік және тұрмыстық қалдықтар— 9,8%;
üмұнай өндіруші зауыттардағы апаттар — 2%.
Экожүйелерге және олардың түрлеріне әсер ету тәсілдері
Суда үлдір түзілу механизмдері
Мұнаймен және оны қайта өңдеу өнімдерімен негізгі барлық экожүйелердің ластануы осы заттар Дүниежүзілік мұхитқа түскен кезде орын алады. 1 тонна төгілген шикі немесе мұнай өнімі 12 км шаршы аумақты жауып тастауы мүмкін. Су бетінде үлдір пайда болады. Ол оттегінің қабаттарға енуіне жол бермейді. Теңіз өмірінде ауа жетіспейді. Мұнай өнімдерінің концентрациясы 17 г / моль және қабат қалыңдығы 4,1 мм болса, 25 күн ішінде суға оттегінің берілуі 40% төмендейді.
Қара алтын - көп компонентті зат. Мұнайдың ластануының экологиялық салдары фракциялардың мөлшеріне, олардың табиғатына және организмдердің токсиндердің әсеріне осалдығының дәрежесіне байланысты. Судың, ультрафиолет сәулелерінің, желдің, температураның, уақыттың әсерінен құрамы өзгереді. Ластану қабаты суда жүзеді, жел мен ағынмен тасымалданады. Сондай – ақ мынадай үдерістер жүреді:
•Тотығу - күн сәулесінің әсерінен пайда болады.
•Булану
•Теңіз түбіне тұну
•Тығыздалу
Мұнай мен оны қайта өңдеу өнімдері бір күнде ыдырайды. Үлдірді өзге, қауіптілігі кем емес қосылыстар түзеді. Ыдырау су объектілерінде біркелкі емес жүреді, оған жыл мезгілдерінің де маңызы зор. Суық климатта бұл процесс бірнеше жылға созылады, жылы климатта - кемінде 4 ай.
Мұнаймен ластануының салдары аймақтағы экологиялық және әлеуметтік-экономикалық жағдайға әсер етеді. Бұл ресурстар сапасының нашарлауын, зақымданған аймақтардың түрлік құрамының өзгеруіне, флора мен фаунаның барлық түрлерінде ауыр ауруларға шалдығуынан көрінеді.
Мұнайдың жануарларға әсері жақсы зерттелмеген. Мұнай майлы үлдіріне ілінген кит тәріздестер мен итбалықтардың денесіндегі жылу шығынын тудырады. Ақ аюлардың, жаңа туылған итбалықтардың және басқа да түкті аңдардың жүндері бір-біріне жабысып қалады. Осыған байланысты жылу мен ылғалды сақтау қабілеті жоғалады, бұл өлімге әкеледі.
Құстарға зиянды әсері:
Суық су мен қалың пленканың үйлесуі қауырсындардың шиеленісуіне әкеледі. Құс ластанған қабатқа қонады, бірақ енді одан шыға алмайды. Нәтижесінде ол жай суға батып кетеді. Мұнайдың теңізге төгілуі жаппай өлімге әкеледі.
<!--[endif]-->
Инкубациялық кезеңдегі балапандардың өлімі жұмыртқаның ата-анасының қауырсынымен ластануының нәтижесінде пайда болады.
Улы газдарды жұту, залалданған аумақтан су мен қорегін жеу арқылы түрлі аурулар мен мутацяға ұшырайды.
•Теңіз түбіндегі өмір сүретін жәндіктер мен жануарлар экожүйесі өте күрделі қалыпқа түскен және нормалық жағдайдан әлдеқайда жоғары көрсеткіш көрсетеді.
•Мұнайдың әсері теңізге төгілген мұнай мөлшері мен нақты әсер ететін объектке қаншалықты жақын орналасуымен өлшенеді.
•Ең көп зардап шегетін теңіз беті мен жағалауында тіршілік ететін флора мен фауна болып есептеледі.
•Мұнай апаттарының алдын алу мен тез арада ұйымдастырылған залалсыздандыру шаралары апаттан келетін зардап мөлешрін әлдеқайда азайтады.
Қайта қалпына келтіру жұмыстары жоғары деңгейде болған жағдайда, экожүйенің қалыпқа түсуін жеделдетеді
