Берілгені:
ω1 (Na2 B4O7 • 10H2O) =0,5
V (Na2 B4O7 • 10H2O) = 150 мл
Т/к m (Na2 B4O7 • 10H2O)
Шешуі:
1) Массалық үлестері бойынша ерітіндідегі таза заттардың массаларын
есептейміз:
m (ер.зат)
ω (ер.зат) = –––––––––––––
m (ерітінді)
m (ер.зат) = ω (ер.зат) •m (ерітінді)
V (Na2 B4O7 • 10H2O) = 0,5•115 = 57.5 (мл)
m (Na2 B4O7 • 10H2O) = pV = 2.37*57.5= 14,325г
Жауабы: 14,325г
Массасы 25 г мыс купоросын (СuSO4•5Н2О) көлемі 200 мл ( р = 1 г/см³)
суда ерітті. Алынған ерітіндідегі сусыз мыс сульфатының массалық үлесін (%)
есептеңіздер.
Берілгені:
m (СuSO4•5Н2О ) = 25 г
V(H2О) = 200 мл
р (H2О ) = 1 г/см³
Т/к ω (СuSO4)
Шешуі:
1) Мыс купоросы мен мыс сульфатының молярлық массаларын есептейміз:
М (СuSO4•5Н2О) = 63,5 +32+16•4 +18•5= 249,5 г/моль
М (СuSO4) = 63,5 + 32 + 16•4 = 159,5 г/моль
2) Кристаллогидрат құрамындағы сусыз мыс сульфатының массасы:
249,5 г СuSO4•5Н2О ––––––––––– 159,5 г СuSO4
25 г СuSO4•5Н2О ––––––––––– х г СuSO4
159,5•25
х = –––––––––– = 15,98 г
249,5
3) Еріткіштің массасын анықтаймыз:
M (Н2О) = V(Н2О) •p (Н2О) =200 •1 = 200 г
4)Түзілген ерітіндінің массасы:
m (ерітінді) = m (еріткіш) + m(тұз)
m (ерітінді) = 200 +25 = 225 г
5) Мыс сульфатының массалық үлесі:
m (ер.зат)
ω (ер.зат) = ––––––––––––– • 100 %
m (ерітінді)
15,98 г •100 %
ω (СuSO4) = ––––––––––––– = 7,1 %
225
Жауабы: 7,1 %.
Еріген заттың массалық үлесі 50 % , р = 1,3 г/см³, көлемі 250 см³ азот
қышқылының ерітіндісіне көлемі 1 л су қосылғанда түзілген ерітіндідегі
азот қышқылының массалық үлесін (%) есептеңіздер.
Берілгені:
ω1 (НNО3) = 50 %
V(ер-ді) = 250 см³
р (ер-ді) = 1,3 г/см³
V(H2О) =1 л
Т/к ω2 (НNО3)
Шешуі:
1) Массалық үлесі 50 %-қ ерітіндідегі азот қышқылының массасын есептейміз:
100 г ерітіндіде ––––––––––– 50 г НNО3 болса,
250 – 1,3 г
ерітіндіде ––––––––––– х г НNО3 бар.
250 - 1,3 • 50
х = –––––––––––– = 162,5 г
100
2) Массалық үлесі 50 %-қ ерітіндінің
массасы:
m (ер-ді) = V(ер-ді) • р (ер-ді) = 250 см³•1,3 г/см³ = 325 г
3) Қышқыл мен судан тұратын ерітіндінің массасы:
m (ер-ді) = 1000 +325 = 1325 г
4) Су қосылған ерітіндідегі азот қышқылының массалық үлесі:
m (ер.зат)
ω (ер.зат) = ––––––––––––– • 100 %
m (ерітінді)
162,5г •100 %
ω2 (НNО3) = –––––––––––––– = 12,26 %
1325 г
Жауабы: 12,26 %
Массалық үлесі 20 %-қ массасы 500 г ерітінді дайындау үшін массалық
үлестері 10 % және 30 % болатын бірдей тұз ерітінділерінің қандай
массасы қажет?
Берілгені:
ω1 = 10 %
ω2 = 30 %
ω3 = 20 %
m3 = 500 г
Т/к m1 , m2
Шешуі:
Крест
ережесін қолданамыз:
[pic]
20 %-қ 500 г тұз ерітіндісін дайындау үшін бастапқыда алынған
ерітінділердің концентрациясынан 10 бөліктен алу керек.
1 бөлік 500 :(10 + 10) = 25 грамға тең, ал 10 бөлік 25•10 = 250
г
бұдан, m1
= 250 г; m2 = 250 г
Есепті тексеру
10 %-қ 100 г ерітіндіде ––––––––––– 10 г тұз болса,
10 %-қ 250 г ерітіндіде ––––––––––– х г тұз
болады.
250 •10
z = –––––––––– = 25 г
100
30 %-қ 100 г ерітіндіде ––––––––––– 30 г
тұз болса,
30 %-қ 250 г
ерітіндіде ––––––––––– у г тұз болады.
250 •30
у = –––––––––– = 75 г
100
m ( ерітінді) = 250+250 = 500 г
m(тұз) = 25 + 75 = 100 г.
Бұдан [pic]3 табамыз :
500 г
ерітіндіде ––––––––––– 100 г тұз болса,
100 г ерітіндіде
––––––––––– [pic]3 г тұз болады.
100 •100
[pic]3 = –––––––––– = 20 г немесе 20 %
500
Жауабы: m1 = 250 г, m2 = 250 г.
Массалық үлесі 0,3 немесе 30 % -қ 150 г натрий хлоридінің ерітіндісі мен
массалық үлесі 0,1 немесе 10 % -қ 250 г натрий хлоридінің ерітіндісін
араластырған. Алынған ерітіндідегі натрий хлоридінің массалық үлесі (%)
қандай?
Берілгені:
m1(NaCІ ) = 150 г
m2(NaCІ ) = 250 г
ω1(NaCІ ) = 30 %
ω2(NaCІ ) = 10 %
Т/к ω3(NaCІ )
Шешуі: 1- әдіс ( пропорция әдісі)
1) Ерітіндінің жалпы массасы:
m3 = m1 + m2 = 150 + 250 = 400 г
2) Бірінші және екінші ерітіндідегі натрий хлоридінің масссасын
анықтаймыз:
100 г ерітіндіде ––––––––––– 30 г NaCІ болса,
150
г ерітіндіде ––––––––––– х г NaCІ бар.
30 •150
х = –––––––––– = 45 г
100
100 г ерітіндіде ––––––––––– 10 г NaCІ болса,
250 г ерітіндіде
––––––––––– у г NaCІ бар.
10 •250
у = –––––––––– = 25 г
100
3) Түзілген ерітіндінің құрамындағы натрий хлоридінің массасы:
45 +25 =70 г
4) Түзілген ерітіндінің концентрациясы:
400 г ерітіндіде ––––––––––– 70 г NaCІ болса,
100 г
ерітіндіде ––––––––––– z г NaCІ бар.
70 •100
z = –––––––––– = 17,5 г немесе 17,5 %
400
2- әдіс ( алгебралық әдіс)
m1•[pic]1 + m2•[pic]2 = [pic]3 (m1 + m2).
Бұдан
( m1•[pic]1+ m2•[pic]2)
[pic]3 = ––––––––––––––––
(m1+m2)
(150 •30+250•10)
[pic]3 = –––––––––––––––– = 17,5 %
(150+250)
3- әдіс ( «крест» ережесі)
[pic]
([pic]3 – 10) 150
–––––––––– = –––––
(30 –[pic]3 ) 250
(30 –[pic]3 ) •150 = ([pic]3 – 10) •250
4500 –150•[pic]3 = 250•[pic]3 – 2500
4500 +2500=250•[pic]3 =
150•[pic]3
7000 =
400•[pic]3
[pic]3 = 7000/400 = 17,5 %
Жауабы: 17,5 %.
15 %-қ 540 г ерітінді дайындау үшін қажетті 10 % -қ натрий карбонаты
ерітіндісінің массасы мен құрғақ кристаллогидраттың (Na2CO3•10H2O)
массасын табыңыздар. Берілгені:
ω1 = 10 %
ω3 = 15 %
m3 = 540 г
Т/к m1, m2
Шешуі: 1- әдіс
(екі белгісіз арқылы теңдеулер жүйесін құру)
1) 15 % -қ 540 г ерітіндідегі натрий
карбонатының массасы:
15 %-қ 100 г ерітіндіде ––––––––––– 15 г тұз болса,
15 %-қ 540 г ерітіндіде
––––––––––– z г т ұз болады.
540 •15
z = –––––––––– = 81 г
100
2) Na2CO3•10H2O-ң молярлық массасын есептейміз:
М
(Na2CO3•10H2O) =106 + 180 = 286 г/моль
3) Теңдеулер жүйесін құрамыз:
х+ у = 81
m1+m2 = 540
( х г 10 %-қ
ерітінді құрамындағы тұз, у г Na2CO3•10H2O құрамындағы тұз)
286•у
m2 = –––––––
106
10 %-қ 100 г ерітіндіде ––––––––––– 10 г тұз болса,
m1 г
10 %-қ ерітіндіде ––––––––––– х г тұз бар.
100•х
m1 = ––––––– = 10 х
10
4) Теңдеулер жүйесінде m1, m2 мәндерін орнына қойып , оны шешу арқылы
құрғақ Na2CO3•10H2O масасын табамыз:
286 • у
10 х + –––––––––– = 540
106
х + у = 81
х = 81 - у
286 • у
10 (81-у) + ––––––––– = 540
106
810 - 10у +2,7у = 540
-7,3у = - 810 + 540
- 7,3у = - 270
- 270
у = ––––––– = 37 г
- 7,3
286 • у
m 2 = ––––––––– = 2,7 •37 = 100 г (қажетті құрғақ Na2CO3•10H2O масасы)
106
х = 81 - у = 81 - 37 = 44 г (10 %-қ ерітіндідегі тұздың массасы)
5) 10 %-қ ерітіндінің массасы:
10 %-қ 100 г ерітіндіде
––––––––––– 10 г тұз болса,
m1 г 10 %-қ ерітіндіде
––––––––––– 44 г тұз бар.
100 • 44
m1 = ––––––– = 440 г
10
2 әдіс ( крест ережесі)
1) Кристаллогидраттың құрамындағы тұздың массасы немесе
массалық үлесі:
286 г Na2CO3•10H2O ––––––––––– 106 г тұз болса,
100 г
Na2CO3•10H2O ––––––––––– х г тұз бар.
100 •106
х = ––––––– = 37 г немесе 37 %
286
2) Крест ережесін қолданамыз:
[pic]
3) Бір бөліктің массасы мен зат массасын есептейміз:
540/27 = 20 г,
4) 10 %-қ ерітіндінің массасы : m1 = 20•22 = 440 г,
Na2CO3•10H2O массасы: m2 = 20•5 = 100 г.
Жауабы: 10 %-қ ерітіндінің массасы 440 г
және 100 г Na2CO3•10H2O.
ЕСЕПТЕР
1) 25 %-қ 300 г ерітінді дайындау үшін тұздың массалық үлестері 60 % -қ
және 10 %-қ екі ерітіндінің қандай массаларын араластыру қажет?
Жауабы: m1 - 90 г, m2 - 210 г.
2) 45 %-қ 250 г ерітіндіні су қосып сұйылтқанда массалық үлесі 10 % -қ
ерітінді алынды. Судың массасын есептеңіздер.
Жауабы: m2 - 875 г.
3) 10 %-қ 250 г ерітіндінің концентрациясын 45 %-ға жеткізу үшін қажетті
құрғақ тұздың массасын табыңыздар.
Жауабы: m(құрғақ тұз) - 158 г.
4) Еріген заттың массалық үлесі 50 % массасы 200 г күкірт қышқылының
ерітіндісін әзірлеу үшін 60 %-қ және 20 %-қ ерітінділерден қанша керек?
Жауабы: m1 - 150 г, m2 - 50 г.
5) Массасы 240 г глаубер тұзына (Na2SO4•10H2O) көлемі 760 мл су қосқанда
түзілген ерітіндідегі натрий сульфатының массалық үлесі қандай?
Жауабы: 10,58 %.
6) Көлемі 1 л еріген заттың массалық үлесі 12 %, тығыздығы 1,122 г/мл
темір сульфатының ерітіндісін әзірлеу үшін қанша темір купоросы
(FeSO4•7H2O ) керек?
Жауабы: 242,35 г.
7) Көлемі 250 мл еріген заттың массалық үлесі 8 %, тығыздығы 1,092 г/мл
натрий гидроксидіне 50 г натрий гидроксидін қосқаннан кейінгі ерітіндідегі
натрий гидроксидінің массалық үлесін есептеңіздер.
Жауабы: 6,76 %.
8) Массасы 600 г еріген заттың массалық үлесі 50 % ерітінді дайындау үшін
90 %-қ және 30 %-қ ерітінділерден қанша керек?
Жауабы: m1 - 200 г, m2 - 400 г.
9) 1 көлем суда 300 көлем хлорсутек ( қ.ж.) ерітілді.Түзілген ерітіндідегі
хлорсутектің массалық үлесін (%) есептеңіздер (судың тығыздығы 1 г/см³).
Жауабы: 32,8 %.
10) Азот қышқылының массалық үлесі 0,96 ( 96 %) көлемі 30 мл (р = 1,5
г/мл) ерітіндісімен азот қышқылының массалық үлесі 0,48 ( 48 %) көлемі 40
мл (р = 1,3 г/мл) ерітіндісі араластырылды. Алынған ерітіндідегі азот
қышқылының массалық үлесін есептеңіздер.
Жауабы: 70,26 %.
11) 15 %-қ 120 мл аммиак гидратының (NН3•H2O) ерітіндісіне (р= 0,94 г/мл)
28 %-қ 120 мл азот қышқылының ерітіндісі (р= 1,15 г/мл) құйылды. Алынған
ерітіндінің ортасы қандай? Реакция теңдеуін жазыңыздар.
Жауабы: қышқылдық орта.
12) Массасы 3,1 г фосфорды жаққанда түзілген фосфор (V) оксиді 14 %-қ 70 мл
калий гидроксидінің ерітіндісінде (р = 1,14 г/мл) ерітілді. Түзілген
ерітіндідегі тұздың массалық үлесін есептеңіздер.
Жауабы: 20 %.
13) Көлемі 4,48 мл метанды жаққанда ( қ.ж.) түзілген газ 40 %-қ 14 мл
натрий гидроксидінің ерітіндісінде (р= 1,43 г/мл) сіңірілді.Түзілген тұздың
массасын есептеңіздер.
Жауабы: 16,8 г.
14) Күкірт массалық үлесі 60 % -қ концентрлі азот қышқылының ерітіндісімен
(р = 1,37 г/мл) әрекеттескенде күкірт
қышқылы мен көлемі 67,2 л азот (ІІ) оксиді (қ.ж.) түзілді. Реакцияға
түскен күкірттің массасын және азот қышқылының көлемін табыңыздар.
Жауабы: 48 г және 229,9 мл.
