"Артық білім" сөз тіркесіне сатылай кешенді талдау
1. Синтаксистік талдау:
Сөз тіркесінің типі: Анықтауыштық қатынас.
Басыңқы сөз: білім (зат есім)
Анықтауыш сөз: артық (сын есім)
Қатынастың түрі: Мағыналық байланыс (сын есім зат есімнің сапасын білдіреді)
2. Морфологиялық талдау:
артық:
Сөз табы: сын есім
Мағынасы: қажетті мөлшерден көп, мол.
Түбірі: арт
Жұрнағы: ық
білім:
Сөз табы: зат есім
Мағынасы: ақыл-ойдың, парасаттың жемісі; оқу, ғылым арқылы алынған мәлімет, мағлұматтар жиынтығы
Түбірі: біл
Жұрнағы: ім
3. Семантикалық талдау:
Тура мағынасы: Адамның қажеттілігінен көп білімі бар дегенді білдіреді.
Ауыспалы мағынасы: Кейде ирониялық мағынада қолданылып, білімнің ешқашан артық болмайтынын, яғни "артық білім" деген ұғымның болмайтынын меңзейді.
4. Стилистикалық талдау:
Қолданылу аясы: Бұл сөз тіркесі көбінесе ауызекі сөйлеу тілінде, сондай-ақ публицистикалық және көркем әдебиет стилінде қолданылады.
Стилистикалық бояуы: Бейтарап бояуға ие, бірақ контекстке байланысты оң немесе теріс мәнге ие болуы мүмкін.
5. Прагматикалық талдау:
Қолданылу мақсаты:
Біреудің білімінің молдығын атап көрсету үшін.
Білімнің маңыздылығын ерекше атап көрсету үшін ирониялық мағынада қолданылуы мүмкін.
Әсер ету күші: Тыңдаушының білімге деген көзқарасына байланысты әртүрлі болуы мүмкін.
Қорытынды:
"Артық білім" сөз тіркесі қазақ тілінде жиі қолданылатын тіркес. Ол білімнің молдығын немесе керісінше білімнің маңыздылығын ерекше атап көрсету үшін қолданылады.
