Жүктілік кезінде қызыл тамырлар мен тері жыртылудың алдын қалай алаға болады?

Question

Жүктімін, 33-34 апта. Сұрағым: Жамбасымда майда қызыл тамырлар көбейіп бара жатыр. Үй жағдайында қалай кетіруге болады жəне тері жыртылудың алдын қалай алаға болады?

Answer 1

Экстрагениталды патология ішіндегі - жүрек аурулары - жүктілер арасында бірінші орын алады. Жиілігі: жүктілер арасында жүрек қан-тамырлар аурулары 1-7%; гипертониялық ауру -2,5%; гипотониялық ауру- 7,5%.

Жүктіліктің өзі жүрекке және жүрек қан-тамырларының жүйесіне үлкен талаптар қояды, себебі жүктілік кезінде жалпы айналымдағы қан көлемі көбейеді, зат алмасу күшейеді, дене салмағы артады, қосымша бала жолдасының қан айналым жүйесі пайда болады, іш пердесінің кысымы жоғарлайды және диафрагманың жоғары тұруы жүректің қызметін өзгертеді. Жүрек қан-тамырлар жүйесіне күш түсу жүктіліктің соңғы айларында азаяды, ол бейімделу механизмдерінің дамуы мен жатыр түбінің төмен түсуіне байланысты.

Жүрек қан-тамырлар жүйесінің бірінші, екінші кезеңде ғана емес, үшінші кезеңде де босанғаннан кейін де жоғары талап койылады, оған себепші - жатыр бірден босаған кезде, іш перденің қысымы төмен түсіп, қанның қайта таралуы байқалады. Бейімделу және компенсаторлық механизмдері жақсы жетілген дені сау әйелдерде бұл өзгерістердің кері әсері болмайды, ал егер жүрек қан-тамырлар жүйесінде аурулары бар болса, бұл жағдай анаға және нәрестеге қауіп төндіреді.

Жүктілерде кездесетін жүрек қан-тамырлар ауруларының жіктелуі

Жүректің ревматикалық ақаулары;

Жүректің тума ақаулары;

Миокард аурулары;

Гипертониялық ауру;

Артериялдық гипотензия;

Қан айналымының жеткіліксіздігі.

Ревматика ақаулары

Жүктілер арасында ревматикалық ақаулар 6-10 пайызға дейін кездеседі, оның 80 пайызы ревматизм салдарынан.

Ревматика ақауларымен ауыратын жүкті әйелдерде төменгі белгелерді анықтау қажет:

Ревматизмнің кезеңін - белсенді немесе баяу;

Белсенділігінің дәрежесін; үш сатыдан тұрады:

1-баяу сатысы, 2-орташа сатысы, 3-күшті сатысы.

Ревматизмнің ағымын; бес ағымын ажыратады: жедел,

жеделдеу, созылмалы, үздіксіз, қайталамалы, латентті

(жасырын).

Акаудың түрін;

Басқа мүшелер мен жүйелердің күй-жағдайын.

Жүктілік кезіндегі қан айналым жетіспеушілігін анықтау үшін

Н.Д. Стражеско және В.Х. Василенко жіктелуін қолданады.

I сатысы (жасырын): ентігу, жүрек соғу және шаршағыштық тек жұмыс бабында ғана болады.

II А сатысы: қанның іркілуі тек кіші қан айналымы шеңберінде болады, ентігу отырған кезде өкпеде сырыл байқалады.

II Б сатысы: қанның іркілуі кіші және үлкен қан айналымы шеңберінде; денеде ісіну пайда болады, көк бауыр үлкейеді.

Ш сатысы (дистрофиялық): қанның іркілуі ең жоғары сатыда, осының салдарынан барлық мүшелер мен зат алмасуда патологиялық өзгерістер болады.

Ревматизмнің өршуін анықтау үшін төменгі тәсілдерді қолданады:

Ана организмінде инфекцияның созылмалы ошағын табу;

Дене қызуын анықтау;

Лабораториялық зерттеу жүргізу

Ревматизмнің өршуінде: дене ыстығы шамалы көтеріледі, СОЭ ұлғаяды, лейкоцитоз және қанның лейкоциттік қалпы солға жылжиды. Сонымен қатар, анемия, протеинурия, цилиндрурия байқалады. Жүктілікті созуға болмайтын көрсеткіштер: жүрек какпақшаларының жетіспеушілігінде (қанайналым жетіспеушілігі байқалса), ревматизм өршуінің белсенді фазасында; жыпылық артмиясында, өкпе гипертензиясында, декомпенсацияланған жүрек ақауында (қан айналым жетіспеушілігінен), ревматизмиің белсенді фазасымен бірлескенде.

Жүректің тума ақаулары

Бұл ақаулар ревматикалық ақауларға қарағанда сирек кездеседі, 0,5-8 пайыз аралығында, бірінші рет неонатологпен анықталады.

Тума ақауларының түрлері:

а) «Көк» кінарат:

Фалло үштігі;

Фалло бестігі;

Эйзенменгер комплексі

б) «Ақ» кінарат:

ЖҚАҚ;

ЖАК;

Баталов өзегінің бітелмеуі;

Аортаның тарылуы.

Жүктілік тек толық компенсацияланған «ақ» кінаратты ақауларды ғана рұқсат етіледі.

«Көк» кінаратты ақауларда жүктілікке тыйым салынады. Жүктілікті жалғастыруға қарсы көрсеткіштер:

қан айналым жүйесі бұзылған жүрек ақаулары;

жүректің қос қақпағының тарылуы;

созылмалы септикалық эндокардит;

жыпылықтағыш аритмия;

операциядан кейігі жүрек қақпақшаларының қайта тарылуы

(рестеноз);

«көк» кінаратты жүрек ақаулары;

- миокардиттің жедел және жеделдеу түрлері.

Жүктілік және босану кезеңдерініц ерекшеліктері

Жүрек ақауымен ауыратын аналар жүктіліктің бастапқы кезінен әйелдер кеңес орнында диспансерлік бақылауда болып, перзентханаға алдын-ала міндетті түрде үш рет мына мерзімдерде жатуы тиіс:

Бірінші рет - үш айға дейінгі мерзімде – жүктіліктің бірінші триместірінде - (12 аптаға дейін): жүрек ақауының түрін анықтап, жүктіліктің жалғастырылуын шешу мақсатында.

Екінші рет -26-32 апта аралығында – жүктіліктің екінші триместірінде - осы кезеңде жүрек кан-тамырлар жүйесіне максималды күш түседі, осыған байланысты қажетті емдерді жүргізу мақсатымен госпитализациялайды.

Үшінші рет – босануға дейінгі госпитализация - екі-үш апта бұрын - бұл мезгілде тиісті жүрек ақауының емдерін жүргізіп, босану тәсілін аныктайды.

Егер жүктілзк кезінде ревматизм өршіп, жүрек-қан айналымы жеткіліксіз болса, аритмия байқалса, қаы қысымы жоғары көтерілсе, жүктілік гестозбен асқынса эйелді бірден перзентханаға жатқызу керек.

Босану ерекшеліктері

Жүрек ақауымен ауыратын аналар босану кезеңдерінде терапевтің, кардиологтың, акушердің, тіпті қажетті жагдайда анестезиологтың бақылауында болуы тиіс. Осы кезде ананың тыныс алуын, тамыр соғуын, дем алысын бақылайды.

Босандыру тәсілдері төмендегі жағдайларға байланысты:

Жүрек ақауының түрі мен ағымы;

Ревматизмнің белсенділігінің дәрежесіне;

Жүктілік мерзіміне;

Босану кезеңдерінің ағымына.

Кесар тілігіне көрсеткіштер:

митралды стеноз ІІ-ІІІ дәрежесі

митралды, аорта қақпақшаларының бірлескен жетіспеушілігі;

протезді қақпақша;

эндокардит;

рестеноз;

жүктілік кезіңдегі өкпенің ісінуі.

Акушерлік көрсеткіштер:

Нэрестенің жамбаспен орнығуы;

Плацентаның төмен орналасуы;

Қалыпты торналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуі;

Нэрестенің дұрыс орналаспауы (көлденең, қиғаш);

Жатыр тыртығы;

Жасы ұлғайған әйелдер (30-дан жоғары);

Тар жамбас;

ААА - асқынған акушерлік анамнез;

Жоғары дәрежелі миопия;

10. Туа пайда болған «көк» кінарат (әйелді барокамерада

босандырады).

Босанганнан кейінгі кезеңніц ерекшеліктері.

Босанғаннан кейінгі кезеңді өте ұқыпты жүргізу қажет, себебі ревматизмнің өршуі, қанайналымының жетіспеушілігі айқындалуы. Осыған орай бірден ревматизм жэне жүрек ақауларына тиісті емдерді толық жүргізіп, ұзартылған төсектік тәртіпті сақтау қажет (12-14 күн).

Жүктілік кезіндегі анемия. Жүктіліктің қалыпты ағымында қанның жалпы көлемі, құрамы өзгереді: жалпы қан көлемі ұлғаяды (плазманың көбеюіне байланысты), гемоглобин мен эритроциттер (қанның қызыл түйіршігі) төмендейді. Жүктіліктің тұңғыол аптасынан бастап, СОЭ ұлғаяды, біртіндеп лейкоциттер (қанның ақ туйіршігі) көбейеді, канда альбумин азаяды,

Жүктілерде анемия өте жиі кездеседі (30% а дейін), эсіресе темір тапшылықты гипохромды анемия 70-95% аралыгында.

Сирек кездесетін түрлері: гипохромды - В]2, фолийтапшылыкты, гемолитикалық және гипопластикалық анемия. Анемия жүктілікке дейін немесе жүктілік тбарысында (екінші жартысында) дамуы мүмкін.

Гипохромды анемиясы бар әйелдер көбінесе асқазан-ішек ауруларымен, түмаумен, тонзилит, гайморитпен ауырған және етеккір циклі бүзылған, өздігінен түсік тастаған, мезгілінен ерте босанған эйелдер тобы.

Гипохромды анемияның патогенезінде төменгі факторлардың да маңызы зор:

Темірдің сіңіру қасиетінің бүзылуы;

Нашар тамактану;

Жүктілік кезінде темірдің көп таралуы жэне зат алмасудың

бүзылуы.

Гипохромды анемия көп эйелдерде жасанды түсік немесе жүктілік, босану, босанғаннан кейінгі кезеңдерде қан шығынының артуынан болады.

Клиникасы. Әйел тез шаршағыш келеді, басы айналады, жүрегі қағып, шаштарының түсуі байқалады. Сырт бейнесі — терісі бозарып, кейде дене ыстыгы көтерілуі мүмкін.

Қанның гемоглобині жэне қызыл түйіршіктері төмендейді.

Темір тапшылықты анемия жүктілерде клиникалық белгілеріне, гемоглобинің (Нв), эритроциттің, гематокриттің, сарысудағы темір деңгейіне қарап анықталады:

Нв - 110 г/л төмен болса,

Эритроцитер - 3,6101 г/л төмен болса,

Гемотокрит -33% аз,

Қан сарысудағы темір - 10,74 мкмоль/л-дан төмен,

Анемияның жеңіл, ортша, ауыр түрін ажыратады,

Жеңіл түрінде: Нв деңгейі - 100-109 г/л,

Орташа түрінде — 70-99 г/л,

Аурыр түрінде - 70 г/л,

Жүктілік кезеці: гестозбен, мезгілінен ерте босанмен асқынады.

Босану жэне босанганнан кейінгі кезеңдердің ерекшеліктері: босанудың ауытқуы, қағанақ суының мезгілсіз кетуі, патологиялық қан шығынының артуы; нәресте гипоксиясы, асфиксиясы, гипотрофиясы және жарақаттануы кездеседі.

Емі: негізгі емі темір препараттарының жэне темірге бай тағамдарды қолдану (ферамид, гемостимулин, ферроплекс, феррумлек, конферон). Витаминдер — Вь В6, Ві? фолий қышқылын кеңінен

қолданды. Анемияның ауыр түрінде қан құяды (бөлшектеп), тек әйел босанғаннан кейін. Емнің ұзақтығы - 3-4 жұма.

Answer 2

Гестоз — жүктіліктің ең жиі кездесетін асқынуларының бірі. Гестоз немесе токсикоз деп — тек жүктілік кезінде пайда болатын патологиялық кұбылыстар мен аурулар тобын айтады. Гестозда барлық жүйелер, мүшелер, әсіресе жүрек-кантамырлар,жүйке, бүйрек, бауыр, плацента, зат алмасу жүйелері патологиялық өзгерістерге ұшырайды. Бұл патологиялық өзгерістерден әйел тек босанғаннан кейін, немесе түсік тастағаннан кейін ғана айығады.

Гестоз екі үлкен жікке бөлінеді:

1. I. ерте гестоздар жүктіліктің І-ші жартысында (1-3 ай аралығында) пайда болады.
2. II. кеш гестоздар — жүктіліктің екінші жартысында дамиды. Ерте гестоздар (токсикоздар): құсу, сілекей ағу, жүктілік дерматозы, сары ауру, остеомаляция, бауырдың жедел сарғайып солуы.

Кеш гестоздар: жүктілік шемені, нефропатия, преэклампсия, эклампсия. Шет елде гестоздың екі клиникалық түрін ажыратады: преэклампсия және эклампсия. Преэклампсияға — жүктілік шеменін, нефропатияны және преэклампсияны жатқызады. Қазақстанда 1998 жылы акушер-гинекологтардың республикалық ғылыми-практикалық конференциясында гестоздың даму дәрежесіне қарай оның жіктелуі және дәрігерлік тактикасы анықталды (11-кесте). Жүктіліктің екінші жартысындағы гестоздың жиілігі 7-16 % аралығында, шет ел авторларының зерттеулері бойынша 23 %-ке дейін.

Республикада жоғары дәрежедегі «қауіп-қатер» тобындағы әйелдерді ерекше есепке алып бақылау жүргізгенде жүкті әйелдер арасында гестоздың жиілігі жыл сайын артуы анықталған. Мысалы бұдан 10 жыл бұрын гестоздың жиілігі 6-10 % болса, қазіргі кезде 16 %-23 % дейін артгы, әсіресе оның ауыр қатерлі түрлері акушерия тәжірибесінде жиі кездеседі. Эклампсия — 50%, преэклампсия — 27,3%, нефропатияның ауыр дәрежесі — 22,7% (1997ж).

Гестоздың себептері мен даму жолдары:

Гестоздың себептері мен даму жолдары толық анықталмаған, ғылыми тұрғыда 30-ға жуық теориялар бар. Көптеген авторлар гестоздың дамуын тек жүктіліктің пайда болуымен байланыстырады. Мысалы тоқтаусыз құсумен ауырған әйелдің жүктілігін үзсе, әйел жағдайы бірден жақсарады, сол сияқты гестоз белгілері босанған әйелдерде бірден кетеді.

Қазіргі кездегі көп теориялардың ішіндегі негізгілері:

1. Нейрогенді теориясы
2. Иммуно-генетикалық теориясы
3. Адаптация (бейімделу) теориясы

Нейроген теориясы бойынша: жүктілік кезіңде жатырдан орталық жүйкеге патологиялық толқындар келіп түседі, соның әсерінен жатыр мен орталық жүйкенің қарым-қатынасы бұзылып, мүшелер мен жүйелердің қызметтері қалыптан тыс ауытқиды. Бұл патологиялық құбылыстардың дамуында негізгі өзгеріс орталық жүйке жүйесінде (о.ж.ж.) байқалады, осыған орай қан-тамыр жүйесінің реттелу қызметі бұзылып, жүктілік гестозында мүшелермен ұлпаларда қанайналымы бұзылады. Осының салдарынан ішкі сөлденіс бездерінің, мидың, бауыр, бүйрек т.б. мүшелердің қызметі патологиялық өзгерістерге ұшырайды, зат алмасудың барлық түрлері бұзылып, организмде дистрофиялық процестер дамиды.

Иммуно-генетикалық теория бойынша: жүктілік кезінде ана-бала жолдасы — ұрық өзара қалыпты иммунологиялық қарым-қатынаста болады. Жүктіліктің даму барысында осы қалыпты жағдай көптеген сыртқы және ішкі факторлардың (әйел организміндегі) әсерінен плацента жүйесі, ұрық патологиялық өзгерістерге ұшырайды. Сөйтіп ана мен ұрықтың арасында иммуно-генетикалық сыйыспаушылық байқалады, яғни ана мен ұрықтың антигендік құрылыстары әртүрлі болады. Жүктілік гестозында плацента жүйесінде патологиялық өзгерістер болады, ұрық антигені ана қанына өтіп, антиденелердің пайда болуына душар етеді. Осы жағдайда пайда болған иммунологиялық өзгерістер жүйке, қан-тамыр т.б. жүйелердің өзгеруіне әсер етеді.

Адаптация (бейімделу) теориясы: жүктілік кезеңі әйел организміне елеулі өзгерістер енгізеді, осыған байланысты бұл кезең организмге ең жоғарғы талаптар қояды. Осы жаңа талаптарға сәйкес әйел организмінің бейімделуі физиологиялық немесе патологиялық салада болуы мүмкін.

Жүктіліктің екінші жартысындағы гестоз кезінде ана организмі жаңа талаптарға бейімделу саласында үлкен патологиялық өзгеріске ұшырайды. Бұл өзгеріске бірден-бір әсер ететін ана-ұрық және плацента жүйесіндегі иммунологиялық қозғалыстар. Бұл патологиялық өзгерістер мен нейро-гуморалдық қарым-қатынастың бұзылуы салдарынан, жүктілік гестозы кезінде бүкіл организмде қан тамырларының түйілуі (тамыр спазмы) пайда болады. Бүкіл әйел организміндегі қан тамырларының түйілуіне байланысты, қан тамырлардың барлық физиологиялық қасиеттері бұзылып, қан айналымы патологиялық өзгерістерге ұшырайды. Аталған жоғарыдағы өзгерістер бүкіл организмдегі оттегінің азаюына себеп болып, осының салдарынан мүшелерде, клеткаларда оттегі жетіспейді. Осындай патологиялық құбылыстар, жүктіліктің екінші жартысында әйелдің токсикозға шалдығуына душар етеді. Кеш гестоздың ауырлық дәрежесін бағалауда және нәрестеге оның әсерін анықтау үшін Виттлингер шкаласын қолданады.

Ерте гестоздар. Клиникасы, емдеу жолдары

Ерте гестоздар жүктіліктің тұңғыш айларында пайда болады. Жүкті әйелдің құсуы. Ерте гестоздар арасында ең жиі кездесетін науқас, әдетте әйелдердің 80-85 проценті жүктіліктің алғашқы айларында таңертең жүректері айнып, анда-санда құсады, бірақ жалпы күй-жағдайлары өзгермейді, бұл құбылыс гестозға жатпайды, тек жүктіліктің бір белгісі болып есептеледі. Ал гестоз кезінде әйел тек таңертең ғана емес, тәулігіне бірнеше рет жүрегі айнып, лоқсып, құсып, тәбеті төмендеп, жалпы күй-жағдайы нашарлайды. Аурудың асқыну дәрежесіне қарай оның үш түрін ажыратады: жеңіл, орташа, ауыр түрі.

Жеңіл түрінде құсық күніне 3-4 рет ғана болады, көбіне тамақ ішкеннен кейін, тамақ ішу қабілеті сақталады, кейде ащы-тұщы тағамдарды сүйсініп жейді, жалпы жағдайы өзгермейді. Жеңіл түрінде жүйке жүйесі тек функционалдық өзгерістерге ұшырайды. Орташа түрінде әйелдің құсуы жиілене бастайды, тәулігіне 10-нан да астам болады, жүрегі айнып, тамақ ішуі нашарлайды, ал ішсе жедел құсып тастайды, әлсіреп жүдей бастайды. Сонымен бірге жүйке жүйесінде вегетативтік бұзылыстар байқалады. Зат алмасуында, көміртегінің алмасуында өзгеріс болып, кетоацидоз пайда болады. Дене қызуы көтеріледі, жүрек пен тамыр соғуы жиілейді. Тілі құрғайды, тәуліктік зәр мөлшері төмендейді. Қан құрамында гемоглобин, қызыл түйіршіктер азаяды. Уақытында емделмесе, келесі ең ауыр түріне көшеді.

Құсықтың ауыр түрін тоқтаусыз құсық деп атайды. Бұл науқастың ең ауыр түрі — негізгі жүйелер мен мүшелердің қызметі бұзылады, құсықтың саны 20-дан да асады, жүрегі айниды, бұған сілекей ағу қосылады. Ішкен тағаммен бірге сұйық затты да құсып тастайды, организм сусызданып, әлсізденіп, жүдейді. Кейде салмағы 8-10 кг-ға дейін кемиді. Организмде зат алмасуының ақырына дейін тотықтырылмаған қалдықтары көбейіп, қанның мочевинасы, калдық азот және креатининнің мөлшері молаяды, зәрде ацетон пайда болады, дене қызуы көтеріледі, тамыр соғысы жиілейді, (100-120-ға дейін жетеді). Дем алғанда аузынан ацетонның иісі келіп тұрады. Бүйрек, бауырда дистрофиялық өзгерістер пайда болады, кейде әйелдің терісі сарғайып кетеді. Сонымен организм катты уланып, әйел есінен танып — кома болуы мүмкін. Ауруды анықтау жолдары жоғарыдағы белгілерге байланысты.

Емдеу жолдары. Құсу науқасының орташа, ауыр түрлерімен ауырған әйелдер, тек емханада емделулері қажет. Ем жан-жақты, комплексті болуы керек. Жүйке жүйесінің жұмысын қалыпқа келтіру: ол үшін бром, кофеин дәрілерін, электро-анальгезия, электро-ұйқы, психотерапияны пайдаланады.

Кеш гестоздар

Жүктіліктің екінші жартысында гестоздың таза және аралас түрін ажыратады. Гестоздың таза түрі — дені сау (ешқандай соматикалық ауруы жоқ) жүкті әйелдің жүктілік гестозына шалдығуы. Аралас түрі — сырқат жүкті (жүрек, өкпе, бауыр, бүйрек т.б. аурулармен ауыратын) әйелдің жүктілік гестозына шалдығуы. Бүгінгі күні гестоздың белгілі және белгісіз түрлері жиі кездеседі. Мысалы: жүктілік нефропатиясына тән бірнеше белгілері бар: әйелдің қан қысымының көтерілуі, аяқ — қолының ісінуі, зәрінде белоктың пайда болуы. Белгісіз түрінде зәрде тек қана белок пайда болып, шамалы аяқ-қолы ісінуі мүмкін. Жүктілік гестозын ең бастапқы басталған мерзімінен анықтаудың маңызы зор, себебі гестоз мерзімі екі жұмадан асып кетсе, (жеңіл дәрежесінің өзі) оны ұзаққа созылған гестоз дейді, ананы тез арады босандыру қажет.