ҚР мәдени саясатының Концепциясы жайлы, олардың мәдени салада алдағы 35 жылға негізгі құжат болатындығы туралы, құжатты құрастырушылардың бірі Н. Сац атындағы Мемлекеттік академиялық орыс балалар мен жасөспірімдер театрының директоры Надежда Горобецпен бірге талқылаймыз.
- Мәдениетті қолдау бағдарламалары бұрын да қабылданатын, бірақ, аз уақытқа. Оларды жүзеге асыру тек қаржылай көмек пен сандық көрсеткіштерін ұлғайтуды көздеген, яғни, қанша жаңа объектілер ашылса, сонша ісөшаралар өткізліеді. Осы жолы Президент басқа міндеттемелер қойды - стратегиялық міндеттемелерді құрастыру барысында, ақпараттық технолгиялар ықпалын ескеру керектігі туралы. Сонымен еліміз өз алдына қойған амбициялық мақсаты ө дамыған отыз мемлекеттердың қатарына кіру, мәдениет мемлекет дамуындағы басты көрсеткіш болып табылады.
- Елбасымыз мәдениетті “ұлттың генетикалық коды” деп атаған. Осы атау туралы не ойыңыз бар?
Мәдени код өзінде бірден-бір әлеуметтік құндылықтарды құрайды: мораль, адамгершілік, алдынғы ұрпақтың этикасы мен эстетикасы. Сол үшін жаңа концепцияда негізгі назар тарихи-мәдени мұраға қойылған. Президентіміз айтып өткеТек оны сақтау ғана емес, жаңа патриотизмды дамыту мақсатында Президент айтып өткен. Қазақ халқының бай мәдени мұрасын әлемдік дәрежеде керемет презентациясыз ол жұмыстарды іске асыру мүмкін емес. Мақтанарлық заттарымыз жетерлік!
Сол мәселелерді шешу үшін мәдени аймақтарды құрастыру барысында кластерлі тәсілдер ұсынылуда, солардың негізгісі болып тарихи-мәдени ескерткіштер болып табылады. Бірақ, мойындау керек осылар шығармашылық қоғамда бір қатарлы емес ойлар туғызды.
- Қоғам қайраткерлерін қай сұрақтар мазалады?
- Сол тарихи-мәдени ескеркіштердің тағдыры. Өкініштісі, туризмді байыпты сала ретінде көру ескіліктен қалған көрініс болып табылады. демалысты тек Қазақстанның курорттық аймақтарынада ұйымдастыру ретінде қабылдау. Негізінде мәдени-тарихи кластерелер - қиын жүйе, өзінде тек мәдениет пен туризмді құрап қана қоймай экономиканың басқа салаларында қамтиды. Ескерткіштерді және салт-дәстүрлерді сақтай отырып, біз ұлттың генетикалық кодын әлеуметтік тәжірибемен байытамыз.
- Демекші, еліміздің мәдени дамыту Концепциясына ұқсас құжат Ресейде де құрастырылуда. Қатарласулар қарастырылуда ма?
Шынымен, көршілес-ресейліктер осындай құжатты дайындауда, оның тәжірибесімен танысып, ұқсас құжат құрастыруға болар еді. Құрастырушыларды бұл ой қызықтарды. Бірақ, біздің Министрліктің және жаңа басшалардың абыройына сай, бұл жол қарастырылмады. Ғалымдарды, қоғам қайраткерлерін, мәдениет және өнер мекемелер басшыларын жинай отырып министрлік еліміздің мәдениетін жанөжақты қарастырды. Ондаған консультациялар өткізілді, “дөңгелек үстелдер” мен жиналыстар ұйымдастырылды. Тапсырмалар оңайға соқпады, себебі мәдениет көп қырлы және өмірдің барлық салаларын құрайды. Тағыда, осынша үлкен масштабтағы және мемлекеттік дәрежедегі құжат алғаш жасалуда. Мүмкін, сондықтан-да сұрақтар көп туындаған шығар. Құжат құрастыру барысында мәдениеттен жастар саясатын, туризмді, ақпаратты бөлуге жасанды әрекеттер жасалды, оларды менің ойымша, бөлуге болмайды, себебі, мемлекет мцдениетті идеологиялық құрал ретінде қарастырады. Сонымен қатар ол мүмкіндіктерге байланысты таңдау құқығына ие.
Cіздер сұрап туралы айытыңыз, қазіргі қолданыстағы мұражайдың орталықтары жабылуы мүмкін бе?
-Жабылуы туралы ескерілмеді, тұжырымдама көздеуінше, барлық тарирхи-мәдениеттік орталықтар халықаралық деңгейдің қазіргі талаптарына сәйкесу керек, сол себептен ол іздеудің және келуші жұмыс жаңа тіл табу және экспонат тамаша қазіргі пішіні.
Шанхайдаға тарихи мұражайды еске аламын, экспонаттар көрнектерде шығарылмаған, басқаға қарамастан олар "тірі" арада толық мағынада. "Тірі суреттер" қайта жасалған және табиғи аумақтың толы музыкамен және айғай-шулармен болды. Ұмытылмас әсер!
Жаңа өмірді қазірде қолданыстағы тарихи-мәдениеттік кешендерге жаңа көз қараспен қарау қажет. Жаңа мақсаттар сұралады және кадрдың барларының әрекет ету алғыр. Бірақ оларға қамсыздандыруға керекке лайықты шарттарды жасау қажет. Дарынды балалардың ерте басынан тұжырымдамада көзденеді, дербес жағдайда, біртұтас білімдік аяның жаралғаны мүмкіндік берді.
Басқаға қарамастан, дипломнын соныңан кеін білімнің жүйесі өзгеріледі, кәсіби дамуды шоғарылату үшін. Ал адресті гранттың жүйесі дарынды жас қатысушылардың арасында конкурста, фестивальтерде және ең биік дүниежүзілік деңгейдің тағылымдамаларында қояды.
Осы тұжырымдамаға біздің театрларымыз қалай кіргізіледі?
Тұжырымдамада мәдениетті саясат - сол сияқты бас жоспар қала құрылысым, сәулетшілерге қажетті жаңа нысандарды қалалық аумаққа кіргізуі қажет, қаланың сәулетін бұзбай отырып. Мәдениеттеде осылай, кластерлі тіл табуды айтатын болсақ, біз инфрақұрылымның мағынасын өзгертпейміз.
Репертуарлық театр және концерттік ұйымдар - біздің мәдениетті құтымыз, сол себептен олар мемлекетпен қуатталады, сол сияқты жаһанда болып жатады.
Алайда мемлекеттік сүйеніш шығармашылық ұйымның дамуын сияқты бәсекеге қабілетті нысандардың болжайды. Бұл дегеніміз - жаңа менеджмент, биік сапа және мемлекеттің ортақ рауаятына жауап береді.
Кітапбасылымы тұжырымдамада шығарылған ба?
Мәдениет біздің әдебиетсіз өмір сүре алмайды, сол себептен тұжырымдаманың жобасында көркем туындының өрлеуінің тетігінің дамуы көзделген, сату және тамаша республиканың кітапханасына бастап кітапбасылымына дейін.
Белгілеп кету қажет, кітапханалардың аулары мемлекетпен дамиды және қуатталады. Елдің президенті айрықша көңілді кітапхананың қорының цифрлауына айналдырды, осыған қарамастан және сол мақсат сияқты бір басымнан тағайындалды, себебі бұзылмаушылықты және қор қолжетімділікті, кітапхана жүйесіне белсенді кіре берістің халықаралық қамсыздандырады.
Тұжырымдаманың жобасы талданылды, Алматының кітапханасының жұмыскерлері және Астананың жұмыскерлері қызықты ұсыныстармен кітапхананың ісінің одан әрі дамуына жол көрсетті. Кітапханалар бос уақыттың орталықтарының, отбасылық оқылымның мектебіне айналады, қазіргі қазақстандық жазушының туындысының насихатының орталықтарына айналады.
Бүгін басты кітапханалар осылай жұмыс істейді. Ең бастысы, олар лайықты материалдық-техникалық базаларды және баптаулы мамандар болуы қажет.
Жаңа тұжырымдаманың отандық кино индустриясына қандай рөлі бар?
Қазақстанның киноиндустриясы бірегей үдерісте даму қажет - киноның шығарылуынан бастап жалға беруіне дейін. Дүниежүзілік үрдістерінің анимациялық филмінің өндірісінің фабрикасында орындалады. АҚШ, Франция және Ресей елдерінің тәжериебесінің қолдану керек.
Осы мәселенің жоюы ықтимал ғана жолымен, сол себептен бірден-бір заңның түпкілікті мағынасы ауысу уақытысы басталды, Заң саласының – «Мәдениет туралы» - заң қабылданды, қызмет жеке шеңбер реттейтін, әсіресе «Кино туралы».
Концепция - көзқарастар жүйесі, ал нақты мәдени инициативаларды жүзеге асыратын осы құжат. Бастысыө қай бағытты қарастырсақ та олардың дамуы ұлттық құрамда, еліміздің бай тарихымен негізделеді.
