Халқымыз әдетте жылқы қымызын дайындау әдісіне, сапасы мен сақталу уақытына, дәміне қарай отырып бірнеше түрге бөледі.
Саумал – жаңа сауылған әлі піспеген қымыз.
Уыз қымыз – бие алғаш байланып, жаңадан ашытылған қымызды айтады.
Бал қымыз – жылқының сүрі қазысын қосып, әбден бабына келтіріп пісілген қымыз. Бұл басқа қымызға қарағанда сары әрі қою, дәмді, жұғымды, тұщы болады.
Тай қымыз – бір күн сақталған қымыз.
Құнан қымыз – екі-үш күн сақталған, толық ашытылған қымыз.
Дөнен қымыз – үш-төрт күн сақталған өте күшті қымыз.
Бесті қымыз – 4-5 күн сақталған, ашуы әбден жеткен қымыз.
Мұнымен қатар шөп буыны қатып, күзде сауылатын қымызды «Сары қымыз» дейді.
Қыста қысыр биелерді қолда ұстап, сауып оны «Қысырдың қымызы» деп атайды.
Қулық биенің (Алғаш құлындаған бие) қымызын «Қысыраудың қымызы» дейді.
Бұрынғы қымыздың үстіне саумал қосылса оны «Түнемел қымыз» дейді.
Бірнеше күн сақталып, бапталған қымызға үстемелеп саумал қосылса оны «Қорабалы қымыз» деп атайды.
Сірге жияр қымыз – бие ағытылар кездегі ең соңғы қымыз. Бие алғаш байланып, уыз қымыз ішерде бір той болса, бие ағытылып, сірге жияр қымызды ішерде тағы бір той болады.
Бұдан сырт «Шалжығар қымыз» деген бар. Бұл бесті қымыздан да күшті, әрі ұзақ сақталған қымызды айтады. Ішкен адам бірден мас боп қалатындықтан «Шалжығар қымыз» деп аталған болуы мүмкін.
Мәлімет мына жерден алынды.
