Біздің бұрынғы ата-бабаларымыздың қолдарында бағыт анықтауышы компас, навигатор, секстант сияқты құрылымдары болмаса да иен далада өз бағдарларынан еш жаңылмастан барар жерлерін тауып отырған. Оның себебі сол бір мектебі, ғылымы тапшы замандағы қажеттіліктен де болар. Олар институттар бітірмесе де көздерін ашқаннан дала академиясынан сабақ алу арқылы өмір тәжірбиесімен ұштастыра отырып даналық жинаған. Түнде далада жүрсе Темірқазық жұлдызын бағдар қылып ұстаған. Міне ғажабының өзі осында емес пе, сол кездің өзінде біздің бабаларымыз астрономиядан да хабардар болған. Мысалы табиғат құбылыстарына қарай отырып та бағыттарын анықтаған,қай уақытта қандай желдің қай бағыттардан соғатынынан хабардар болып отырған. Өсімдіктер арқылы да бағдарлаған,ағаштардың түстік жағының бұталары терістік жағына қарағанда қалыңдау болатыны сияқты. Сол сияқты көлеңкенің ұзару қысқаруына қарап,малдардың тұрысына қарап дегендей толып жатыр. Біз қазір көрсеткіш құралдарға (навигатор, компас т,с,с.) сеніп кеткендіктен оларға мән бере бермейтініміз рас.Біз ата-бабаларымызды мақтан тұта білуіміз керек деп ойлаймын.
