Қазіргі уақыттағы ең көп тараған сырқаттың бірі – қан тамырының қысымы екені белгілі. Елімізде әр оныншы адам осы аурумен ауырады. Бұл аурудың жүрек пен тамырды зақымдайтыны уақыт өте келе ғана белгілі болады. Дер кезінде ем қолданбаса, ол жүректің жансыздануына (инфаркт) немесе жүрек қыспасына (стенокардияға) әкеліп соқтырады. Жүректің бұлшық еттерін әлсіретеді, оның жұмысын тежейді. Арты миға қан құйылуға, соқырлыққа, бауырдың нашарлауына ұласады.
«Гипертония» термині қан қысымының көтерілуін белгілеу үшін қолданылады. Қан тамыры қысымының жоғарылауы қан тамырының немесе оның ұсақ тармақтарының тарылуынан басталады. Кейбір адамдарда ұсақ қан тармақтары жиі тарылады. Әуелі қан тармақтарының жиырылуынан, кейін тамыр қабырғаларының қалыңдауынан ұдайы тарылады. Осыған байланысты, қан айналымы кезінде жүректің жұмысы күшейеді де, тамыр арнасына қан көптеп шығарылады. Мұндай жағдайға тап болған адамдарда, әдеттегідей, қан тамырының қысымы жоғарылайды.
Өте сирек жағдайда, яғни он адамның біреуінде қан тамыры қысымының жоғарылауы бір органның зақымдануынан болады. Мұны қан қысымының қайталануы деп түсінген жөн. Алайда, көптеген жағдайда, сырқаттардың 90 пайызы мөлшерінде қан қысымы бірінші рет басталады, оны эссенциялдық (мәнді) қан қысымының жоғарылауы деп айтады. Қан қысымы жоғарылауының себебі толық анықталмағанына қарамастан, емделмеген адамның өміріне қауіп төнетіні күмән тудырмасы анық. Қан қысымы асқынуының жиі кездесетін басты себептері – ми, жүрек және бүйрек сияқты өмірлік маңызды органдардың зақымдануы.
Әрбір оныншы ересек адамның жоғары қан тамыры қысымы бар. Бұлардың тең жартысы бұл туралы біледі. Және осылар ғана дәрігердің ем-домын қабылдайды. Көптеген сырқаттар ұсынылған дәрі-дәрмектерді қабылдауды өз еріктерімен тоқтатады, ал бұл көп жағдайда аурудың асқынуына әкеледі. Кейбіреулері ұсынылған дәрі-дәрмектің мөлшерін өзгертеді. Бұлай жасауға мүлдем болмайды!
Қан қысымының жоғарылауы, негізінен қызыл тамырдың ішіне майлы заттардың жиналып қалуынан жүректің ишемиялық ауруын және миға қан құйылуын өршітіп, адам өміріне қауіп тудырушы басты фактор болып табылады. Қан қысымы мен артериялық тамырлардың зақымдануы өзара тығыз байланысып, бір-бірінің әрекетін күшейте түседі. Сондықтан, қазіргі кезде қан қысымының жоғарылуы ауруын емдеу тек қана қан тамырының қысымын қалпына келтірумен шектелмейді. Міндетті түрде, негізгі әрекет қауіп-қатер факторын жоюға бағытталуы керек.
Ол үшін: бірінші, жейтін тағамның көлемі. Салмақтың артуы кезінде қан тамырының қысымы жоғарылайды, бұл жүректі салмақпен жұмыс істеуге мәжбүр етеді. Ал, салмақты азайту өз кезегінде қан тамыры қысымын төмендетуде маңызды роль атқарады.
Екінші, пайдаланатын майдың көлемі. Тамақпен бірге сіңетін майлар, әсіресе, майдан бөлінетін холестерин деңгейінің артуына себепші болуы мүмкін. Холестерин – ағзаның бірқалыпты жұмыс істеуіне пайдасын тигізетін құрамдас бөлік болғанымен, оны артық пайдалану артериялық тамырлардың ішіне майлы заттардың жиналып, жүректің ишемиялық ауруының қауіп-қатерін шұғыл өсіреді.
Сіздің дәрігеріңіз холестеринді бақылау үшін қажетті шараларды анықтайды. Дегенмен, денсаулығыңыз өз қолыңызда екенін ұмытпаңыз. Мәзірдегі ет тағамдарын азайтып, қуырылған тағамдарға мүлдем жоламаңыз. Майы аз сүт және өсімдіктен дайындалатын тағамдарға көңіл қойыңыз.
Үшінші, тұзды шектеудің қажеттігі. Өйткені тұз ағзадағы сұйықты бөгейді. Егер астың дәмін келтіргіңіз келсе, бұрышты, лимон шырынын немесе тұздың орнына дәмдеуішті пайдаланыңыз. Тәулігіне ең көп дегенде ас тұзының 5 грамын немесе 1 шәй қасығын пайдалануға болады.
Жаналқым (стресс) – ХХ ғасырдың соққысы. Бұл жағдайда адамдар шылымды көп шегіп, ішімдікке салынады, тамақты да мөлшерден артық ішеді. Қалай дегенмен де, қорқудың қажеті жоқ. Дүниежүзінде миллиондаған адамдар қан тамыры қысымын төмендету үшін дәрі-дәрмектерді ұзақ және тұрақты түрде қабылдайды. Солай бола тұра, жұмыс істеу қабілетін сақтай отырып, белсенді өмір салтын ұстанады.
Қан қысымы дәрілерін ұдайы ішкен жағдайда жүрек-қан тамырлары аурулары – миға қан құйылуы (инсульт) мен жүректің жансыздануы (инфаркт) асқынуының арту ықтималдығы айтарлықтай төмендейді. Көңіл-күйінің жоғарылығына байланысты дәрі-дәрмек қабылдамайтын сырқаттарда аурудың асқыну қаупі өте жоғары болады.
Дәрі-дәрмектердің белгіленген мөлшерін өз бетінше өзгертуге немесе дәрігердің ұйғарымынсыз оларды ауыстыруға болмайды, өйткені дәрілердің кейбірі өзгертулерге жағымсыз әсер танытады. Бұл жағдайда сырқат өзін нашар сезініп, қан тамырының қысымы жоғарылайды. Тек дәрігер мен оған қаралушының арасындағы сенімді қарым-қатынас қана қан тамыры қысымы ауруын емдеуде жағымды нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетінін есте ұстаңыз.
