Бүгінде Польша Республикасы әлдеқайда қарышты дамыған ел, Еуропадағы табиғаты көркем, қоңыржай ауа-райымен танымал мемлекет. Картаға қарасаңыз, жер көлемі бойынша Польша Республикасы Дүниежүзінде 71-ші орында тұр. 1918 жылдың 11 қарашасында Тәуелсіздігін алған мемлекетте бүгінде 38 миллион` халық бар. Ресми тілі – поляк тілі. Республикада 16 облыс, яғни полякша –воевод бар, 460 ауданнан құралған елдің ақша бірлігі – злота.
1992 жылдан бастап Қазақстан Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынас жасап, бауырмалдықты нығайтқан поляк пен қазақ халқының тарихы аздап ұқсас. Яғни, қос ел де талай қиындықты бастан кешкен. Мәселен екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Сталиннің бұйрығымен жүздеген мың поляк халқы қазақ даласына жер аударылып, туған жерден алыстағаны бәрімізге мәлім. Амалсыз елден кетіп, алыстан арып-ашып келген ұлтқа қазақ елі қол созып, бір үзім нанымен бөлісті. Жалпы сол соғысты бірінші болып бастан кешіп, 60 мың бейбіт халқынан айырылған елдің бірі де дәл осы Польша. Айтулы елдің территориясында талай қазақстандық жауынгерлер ерлік көрсетіп, қаза тапқан. Міне сол батырларымызды іздеп, сүйегі қалған жерде құран бағыштауды ниет етіп Оңтүстік Қазақстан облысынан «Айғақ» қоғамдық телеарнасының басшысы бастаған делегация Польшаның астанасы Варшава қаласына табан тіреді. Висла өзенінің жағасында жайғасқан Варшаваның негізгі рәмізі -Су перісі екен. Су перісінің бейнесін қаланың орталығынан кездестіруге болады. Фольклорлық құндылыққа мүсін стилінде ескерткіш орнатылып, айналысында мөлдір су сарқырап жатыр. Сол маңды қызықтап, суретке түсіп жүрген адамдардың санында есеп жоқ.
Варшава қаласында архитектурасы өзгеше, ежелгі тарихты еске салатын тағы бір жер бар. Ескі және жаңа қаланың қақ ортасында орналасқан Барбакан қорғаны 1540 жылы салынған. Алайда екінші дүниежүзілік соғыс жылдары бұл жер тас-талқан болып, ғимараттар бұзылып кетеді. Тек 1952-54 жылдары қайта қалпына келтіру жұмысы жүргізіліп, қызыл кірпіштермен өрілген ғимараттар бой түзеген. Қазіргі таңда бұл ескі қалашық саяхатшылардың жиі келетін, танымал орынның бірі. Мұнда суретшілердің еңбектерін кездестіріп, өзіңізге ұнағанын сатып алуға мүмкіндік бар. Мәдениеттің жиынтығын жиған Барбакан қорғанын көріп тамсанып, сан ғасырдың сырын бүккен жерде жүріп ерекше күйге бөленесіз.
1 миллион 700 мың тұрғыны бар Варшава қаласы соғыс жылдары толық қирап, қайта қалпына келтірілген. Сол себепті мұнда жауынгерлерге арналған ескерткіштер де аз емес. Бір кезде аяусыз бомбаланып жатқанда, көпір астынан өтіп бара жатқан жауынгерлер бейнесі мәңгілік мүсінге айналғандай. Бұл көрініс- өткен жылдардағы сұрапыл соғысты еріксіз еске салып, келешекке жол сілтеп тұрғандай.
1940 жылы Польша мемлекеті тағдырдың тағы бір тәлкегін бастан өткереді. Өйткені сол жылы НКВД-ның қызметкерлері Смоленск облысындағы Катынь орманының түбінде 21 857 полякты ату жазасына кесіп, ортақ ор қазып, оларды көміп тастаған. Поляк жұртының кілең қаймақтары қаза тапқанда ел есеңгіреп, қайғы жұтады. Сол қайғылы оқиғаға байланысты Варшава қаласында ескерткіш орнатылған. Крест белгісінде қойылған ескерткіштің жанына жақын барғанда ай белгісі таңбаланған таяқшаны көзіміз шалды. Жергілікті экскурция жүргізушілерінің сөзіне сүйенсек, бұл таяқша татар ұлтының офицерлеріне арналып қойылған болып шықты. Иә, бұл -осы елдің ауыр қазасы.
Енді поляк пен қазақ ұлтының арасындағы тағы бір байланысқа тоқталсақ. 1925 жылы қазақтың 1000 әнін, ал 1935 жылы 500 әні мен күйін нотаға түсіріп, ұлттық құндылығымызды тарихта қалдырған поляк азаматы Александр Затаевич болатын. Бұл өлшеусіз еңбекті білмейтін қазақ кем де -кем шығар. Сондай-ақ поляктің тағы бір талантты ұлы – Адольф Янушкевич пен Генрих Сенкевич кең байтақ даламыз бен білімді тұлғаларымыз туралы естеліктер жазып қалдырған. Мұның барлығы шығармашылық достықтың тамыры терең екенін танытса керек.
Бағдарламаның басты мақсаты- Отан үшін қапыда кеткен боздақтардың ерлігін дәріптеу. Польша Республикасының жерінде мыңдаған қазақстандық батырларымыз елді қорғап, жан тапсырған. Солардың бірі — Кеңес Одағының батыры Ережепбай Молдабаев. 1925 жылы Шымкент қаласында дүниеге келген жерлесіміз Сандомир қаласының топырағында жатыр. Польшаның астанасы Варшава қаласынан шамамен 230 шақырым қашықтықта жатқан шаһарға Қазақстаннан барған топ арнайы аялдап, екінші дүниежүзілік соғыста қаза тапқан жауынгерлердің зиратын іздестірді. Әрине өзге елде Қызыл армияның әскерлері жерленген орынды табу оңайға соқпады. Шырғалаң қиындықты талап етті. Себебі Кеңес Одағының батыры Ережепбай Молдабаевтың аты-жөні ғаламтор мен құжаттарда қате жазылған. Мәселен Молабаев, Ератай, Ерансабай болып, әр деректе әртүрлі көрсетілген. Тіпті зерттеулер жоқтың қасы. Тек Ережепбай Молдабаев туралы жазушы, «Айғақ» газетінің бұрынғы редакторы Захардин Қыстаубаев жазған бір ғана жұқа кітап бар. Дегенмен батыр бабамыздың жатқан жерін нақты табу біз үшін маңызды, үлкен жауапкершілік болатын. Себебі біз батыр туған өлкеден 93 жасар ақ жаулықты анамыздың аманатын арқалап келген едік.
Ия батырдың жерленген жерін тауып, іздеуші ұрпағы бар екенін сездіртуден өткен игі іс болмас, сірә. Өйткені 70 жылдан астам уақыт өтсе де Отан үшін жанын пида еткен Ережепбай Молдабаевтың зиратын іздестірген адам кем болған, әруаққа бағышалып құран сүрелері оқылмаған. Әрине, өкінішті. Ережепбай Молдабаев -Алаштың біртуар батыры. Ұрпағының бақыты үшін шыбын жанын қиды емес пе? Міне өзекті өртеген өкініштің орнын толтыру мақсатында арнайы барып, гүл шоқтары қойылып, құран бағышталды.
389 атқыштар дивизиясының құрамында болып, Висла өзенінің бойындағы шайқаста ерлік көрсеткен жауынгердің тағдыры сан-қилы болған. 1932 жылы анасыз қалып, әке мен әпкенің тәрбиесін көрді. Ананың аялы алақанын армандап жүргенде, Ережепбай Молдабаев 16 жасқа енді толғанда соғыс басталып кетіп, қолына қару ұстады. Бойын болаттай бекем буған бозбала 1944 жылы жаудың ауыр танкісіне гранатаны дәл лақтырып, жерге құлап түскен. Әлден уақытта қызыл жалынға оранған танкі көрінгенмен, қазақтың жаужүрек баласы қайта көтерілмеді. Сөйтіп Польша жерінде бұл өмірмен мәңгілікке қоштасты. Алғашында Грудза шағын елдімекеніне жерленген. Кейін әрбір ауылда жатқан жауынгерлерді қайта жерлеу рәсімі өтіп, сонда Ережепбай Молдабаевты да Сандомир қаласындағы зиратқа жеткізіпті. Қазақ батыры -бірнеше Кеңес әскерлерімен бірге бейіттің 4-ші қатарында жатыр. Жылдар бойы шариғатқа сай амалдар жасалып, құран оқылмаған қабірге туған жердің бір уыс топырағы салынып, мәртебелі іс атқарылды.
Дүниеге әлі талай батыр келер. Бірақ өткен замандағы танымал тұлғаларын, ерлікпен қаза болған ерлерін іздеп тауып, сауапты іс тындырудың өзі ғанибет! Кіндік қаны тамып, өсіп-өнген Отанын қорғаймын деп аттанған азаматтарымызды ұмытпау мақсатында Қазақтаннан барған делегация батырдың басында Тәуелсіздіктің көк туын желбіретті. Бұл қадам- тыныштық пен азаттық үшін жанын берген Ережепбай Молдабаевқа деген алғысымызды білдіріп, бүгінде бақытты ұрпақ екенімізді сездірту еді.
Алыста қалған боздақтың тағы бірі -Пила қаласында жатыр. Варшава қаласынан 394 шақырым қашықтықта орналасқан аймаққа арнайы көлік арқылы жол жүріп, діттеген орынға жеттік. 75 000 мың тұрғыны бар қаланың шет жағында Лесков атты саябақ орналасқан. Онда 1762 жауынгер жерленген әскери зират бар. Міне сол орынға бізде жол салып, Кеңес Одағының батыры Жолдыбай Нұрлыбаевты іздеп бардық. Баспалдақ арқылы биікке көтерілгенде ну орманды көрдік. Орманның ортасында ОҚО Мақтарал ауданының тумасы Нұрлыбай Жолдыбаев жатқан жерге жетіп, батыр қабірінің басына гүл шоқтары қойылып, ерлігіне бас иіліп, құран бағышталды.
Толығырақ: http://aigak.kz/2015/08/03/polysha-respublikas/
