Қазақстандағы немесе посткеңестік кеңістіктегі кейбір жасөспірімдер арасындағы бейресми "система" немесе қылмыстық иерархия — бұл көбіне түрме мәдениетінен (т.с.с. "уркаганский мир", "воровские понятия") алынған жүйе. Бұл иерархия заңды емес, бірақ кейбір мектептерде, колледждерде, тіпті аулада бейресми түрде сақталуы мүмкін. Мұндай құрылымдар көбіне қоғамға қарсы құндылықтармен және тәртіп бұзушылықпен байланысты.
Жасөспірімдер арасындағы бейресми "система" иерархиясы:
1. Старшак (старший)
– Бұл топтың басшысы.
– Шешім қабылдайды, "сөз ұстайды".
– Жаңа ережелерді бекітеді немесе "жазаны" тағайындайды.
– Көбіне ең үлкен, беделді, физикалық күшті немесе "тәжірибелі" адам.
2. Братва / братаны
– Старшактың оң қолдары немесе кеңесшілері.
– Тәртіпті қадағалап, тапсырма береді.
– Өзінен төмендегілерге әсер ете алады.
– Старшакқа адал, бірақ өзара да иерархия болуы мүмкін.
3. Пахан / смотрящий (кейде)
– Белгілі бір аймақты немесе мектепті "қарап" жүреді.
– Старшактың тапсырмасын орындайды немесе бақылап отырады.
– Бұл рөл кейде братан мен старшактың арасында жүреді.
4. Жәй қатысушылар ("пацан", "свой", "наш")
– Топтың мүшелері.
– Белгілі бір мәртебесі жоқ, бірақ "системаға" қатысы бар.
– Братва мен старшакқа бағынады.
5. Шнырь / шестёрка
– Ең төменгі сатыда.
– Жүгіреді, тапсырма орындайды (мысалы, су тасу, тамақ әкелу, телефон алып келу).
– Қорланып, жиі мазаққа ұшырайды.
– Кей жағдайда топтан шығу мүмкін емес.
Назар аударыңыз:
Бұл құрылым заңсыз, зиянды және қауіпті. Мұндай жүйеге ену жасөспірімнің:
мектептегі үлгеріміне,
психологиялық жағдайына,
құқық бұзушылыққа бейімділігіне,
болашақ өміріне кері әсерін тигізеді.
Қорытынды
"Система", "старшак", "братва" дегендер – түрме немесе көше иерархиясының бейнесі. Заң бойынша, бұл – қылмыстық субмәдениет элементтері. Ата-ана, мұғалімдер және қоғам тарапынан мұндай жүйеге қарсы әрекет ету маңызды. Егер сіз осындай жағдайға тап болсаңыз немесе біреудің соған тартылып жатқанын байқасаңыз — психологқа, мектеп әкімшілігіне немесе құқық қорғау органдарына хабарлаған жөн.
