Алаш Орда мен Түркістан автономиясы арасындағы қарым-қатынас
Алаш Орда (1917–1920) мен Түркістан автономиясы (Қоқан автономиясы, 1917–1918) – ХХ ғасырдың басында құрылған екі ұлттық-мемлекеттік құрылым. Екеуінің де мақсаты – ұлттық автономия құру және отаршыл саясатқа қарсы тұру болғанымен, олардың арасындағы қарым-қатынас күрделі және кейде қайшылықты болды.
1. Ортақ мақсаттар мен ұқсастықтар
Екі қозғалыс та қазақ және түркі-мұсылман халықтарының мүддесін қорғауды көздеді.
Ресей империясы құлағаннан кейін, өз алдына ұлттық мемлекет құруға тырысты.
Кеңес үкіметінің күшеюіне қарсы күресті.
2. Айырмашылықтар мен қайшылықтар
Аумағы: Алаш Орда қазақ жерлерін түгел қамтуды көздесе, Түркістан автономиясы Жетісу, Сырдария және басқа түркі-мұсылман халықтары мекендеген аймақтарда құрылды.
Билік құрылымы: Алаш Орда негізінен ұлттық-демократиялық бағытта болды, ал Түркістан автономиясы исламдық сипатқа жақын болды.
Орталық билікпен байланыс: Алаш Орда Уақытша үкіметпен (Керенский билігі) және кейін Колчак үкіметімен келісімдер жасауға тырысса, Түркістан автономиясы тез арада Кеңес үкіметімен қақтығысқа түсті.
Большевиктерге қатынасы: Алаш Орда бастапқыда Кеңес үкіметімен келіссөздер жүргізуге тырысты, бірақ кейін оған қарсы шықты. Түркістан автономиясы 1918 жылы большевиктер тарапынан күшпен жойылды.
3. Ынтымақтастық мүмкіндіктері
Алаш Орда мен Түркістан автономиясы өзара одақ құруға талпыныс жасады. Мысалы, Мұстафа Шоқай екі жақты бірлестіру туралы пікір білдірген.
Бірақ автономиялардың саяси бағыты мен тарихи жағдайлар оларды біріктіруге мүмкіндік бермеді.
Қорытынды
Алаш Орда мен Түркістан автономиясы идеялық тұрғыда жақын болғанымен, тактикалық және саяси айырмашылықтар олардың бірлескен әрекеттерін шектеді. Кеңес үкіметі екі қозғалысты да күшпен жойып, олардың көшбасшыларын қудалауға ұшыратты.
