«Алаш», «Алашорда» деген сөздер саған таныс па?
Иә, бұл сөздер маған таныс. «Алаш» — қазақтың ұлттық қозғалысы мен мемлекеттілігінің символы. Бұл сөздің шығу тарихы ХХ ғасырдың басында қазақ зиялыларының тәуелсіздік үшін күресімен байланысты. «Алаш» деп аталған саяси қозғалыс 1917 жылы құрылып, оның басты мақсаты — қазақ халқының ұлттық мүдделерін қорғау, автономия алу және мемлекеттілік құру болды.
«Алашорда» — 1917 жылы Қазақ автономиясының бірінші үкіметі болып құрылды. «Алашорда» төрағасы болған Әлихан Бөкейхан және оның жақтастары қазақ халқының тәуелсіздігін қорғап, қазақтың ұлттық, мәдени және экономикалық құндылықтарын алға тартты.
«Қазақстан тарихы» пәнінде ХХ ғасыр басындағы қазақ зиялылары туралы қандай мағлұмат алдың?
ХХ ғасырдың басында қазақ зиялылары үлкен өзгерістер мен жаңа идеялардың қайнар көзі болды. Бұл кезеңде қазақ халқының ұлттық санасы мен саяси белсенділігі өсті. Қазақ зиялыларының басты мақсаттары:
Ұлттық автономия және тәуелсіздік үшін күрес;
Қазақ тілін, мәдениетін сақтау және дамыту;
Жер мәселесін шешу, ауыл шаруашылығын дамыту;
Білім беру мен ағартушылықты кеңейту.
Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Қажымұқан Мұңайтпасов, Мағжан Жұмабаев сияқты көрнекті тұлғалар осы кезеңде қазақ қоғамының жаңаруы мен дамуында маңызды рөл атқарды. Олар ұлтты ояту, жаңа заманға бейімдеу үшін шығармашылық еңбек етті, газет-журналдар ашты, әдебиет пен өнер саласында белсенді болды.
«Көсем» сөзі қандай мағына береді?
«Көсем» сөзі әдетте ұлтты, халықты, топты немесе ұйымды басқарған және соларға бағыт-бағдар көрсеткен тұлғаға қатысты айтылады. Бұл сөздің мағынасы «лидер», «басшы», «негізгі бағытты белгілеген адам» деген ұғымдармен ұқсас. Көсем — халықтың, топтың мүдделерін қорғап, оған басшылық ететін тұлға, сонымен қатар оның шешімдері мен іс-әрекеттері өзгелер үшін маңызды, әсерлі болып табылады.
Сен тарихта аты қалған қандай көсемдерді білесің?
Тарихта аты қалған көптеген көсемдер бар. Олардың кейбіреулері халықты басқарған, әлеуметтік өзгерістер жасаған, белгілі тарихи оқиғаларда маңызды рөл атқарған тұлғалар:
Әлихан Бөкейхан — Алаш қозғалысының жетекшісі, қазақтың ұлттық көсемі, саяси қайраткер.
Тұрар Рысқұлов — Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында қазақ елінің экономикасы мен саясатын қалыптастыруға үлкен үлес қосқан мемлекет және қоғам қайраткері.
Абылай хан — Қазақ хандығын біріктіріп, Қазақ даласындағы маңызды саяси мәселелерді шешкен ұлы хан.
Кенесары Қасымұлы — 1837–1847 жылдары Ресей империясына қарсы көтеріліс ұйымдастырып, қазақ халқының тәуелсіздігін қорғаған ұлт-азаттық қозғалыстың көсемі.
Жамбыл Жабаев — Қазақтың атақты ақыны, ұлы тұлға, кеңестік дәуірде халықтың мәдени көсемі болған.
Бұл тұлғалар өздерінің замандарында халықтың ой-санасына ықпал етіп, қоғамдағы күрделі мәселелерге жауап іздеп, ұлттық деңгейде маңызды шешімдер қабылдаған көсемдер ретінде тарихта қалды.
