Question

Мәтін ішінен түбір сөз, туынды сөз, жұрнақ, жалғау және лексикалық мағынасы бар сөздерді табу керек.
Құда түсу - қазақтардың ертеден және қазір де жалғасып келе жатқан жақсы әрі жарасты дәстүрлердің бірі. Жігіттің әкесі немесе оның жақын туыстары қызы бар үйге құда түседі, яғни бойжеткен қызын сұрайды. Құдалар құрметке лайық сыйлы адам деп жасайды саналады. Қыз әкесі келісім берген соң құдалықтың жөн-жоралғыларын жасайды. Оның түрі өте көп, мысалы: құда аттанар, құда тарту, ат байлар, құйрық-бауыр, тағы басқа ырымдары мен кәде алымдары болады (“кәдеге” қараңыз). Құдалықты басқарып барған адам “бас құда” деп аталады. Тұрмыс құратын жігіт пен қалыңдықтың әкелері бір-біріне “бауыздау құда” деп аталады. Құда түсу- қазақтың мәртебелі әрі жарасты салт-дәстүрлерінің бірі. Онда түрлі ойын-сауық, әзіл-қалжыңдар айтылады. Екі жақ та бір-бірін сынап отырады.

Answer 1

Мәтіннен қажетті элементтерді табайық.

1. Түбір сөздер:

Түбір сөздер — сөздің негізгі мағынасы бар бөлігі, оған қосымша жұрнақ немесе жалғау қосылмаған күйі.

құда

түс

қазақ

жақын

тұрыс

сый

адам

қыз

әке

келісім

жөн

тұрмыс

жігіт

қалыңдық

салт

ойын

сауық

әзіл

қалжың

сынау

2. Туынды сөздер:

Туынды сөздер — түбір сөзге жұрнақ қосылып жасалған сөздер.

құда түсу — түбір сөздер: құда + түсу

құда тарту — құда + тарту

құйрық-бауыр — құйрық + бауыр (қос сөз)

құда аттанар — құда + аттанар

қалыңдық — қалың + дық (құрамды сөз)

бас құда — бас + құда

бауыздау құда — бауыздау + құда

3. Жұрнақтар:

Жұрнақтар — сөзге қосымша мағына қосатын элементтер.

-ға (құдаға, әкеге, құдаларға) — бағыныңқы объектіге бағыттау, бағыттық мәнде.

-ты (жөн-жоралғыларын) — ілік септік жалғауы.

-да (жасайды, болады) — жіктеу жалғауы.

4. Жалғаулар:

Жалғаулар — сөздерге грамматикалық мағына қосатын қосымшалар.

-ды (сұрайды) — осы шақта заттың жасалуын немесе қимылдың жасалуын көрсетеді.

-да (құдалықты) — тура, мекен мәніндегі жалғау.

-ті (сауықты) — көпше түрі.

-ға (қызға) — бағытталған жағдай.

5. Лексикалық мағынасы бар сөздер:

Лексикалық мағынасы — сөздің жеке мәні, беретін мағынасы.

құда түсу — дәстүр, әдет.

құдалық — құда болу рәсімі.

қыз әкесі — ұлттық дәстүр.

құда тарту — сый-сияпат көрсету.

жөн-жоралғы — салт-дәстүр, әдет-ғұрыптар.

қалыңдық — үйленуге ұсынылған қыз.

құда — үйлену рәсімін атқаратын адам.

Бұл мәтін қазақ халқының құда түсу деген дәстүрі жайлы сөз етеді. Сөздердің түбірлері мен туынды сөздері, қосымша жұрнақтар мен жалғаулардың бәрі мәтіннің грамматикалық құрылымын қалыптастырады.