Question

Менің рухани құндылығмен мәдениетім Эссе 500 сөзден кем болмауы тиіс

Answer 1

Мәдениет – адам әлемі. Мәдениет көріністерінде адамдық парасат, ақыл ой, ізгілік пен әдемілік заттандырылып, игіліктер дүниесі құралған. Сонымен бірге мәдениет адамды тұлға деңгейіне көтеретін негізгі құрал.

Әл-Фараби айтқандай, адам – «хайуани мадани», яғни, адам мәдениетті жан.

Адам – табиғат туындысы және ол үшін табиғи орта мәңгілік қажеттілік болып қалады. Мәдениет адамнан табиғатты бөліп алады деген пікір қанша рет айтылса да, адамның табиғи шығармашылықтың ең жоғары үлгісі екеніне күмән жоқ. И.Гердердің тілімен айтқанда, адам – табиғаттың бірінші азаттық алған пендесі.

Ғасырлар – адамның мәдени дамуының куәсі. Бірақ осы алға қарай жылжу Жер-Анаға әр уақытта жайлы бола бермеді. Адам қоршаған ортаны өзіне ыңғайлы тұраққа айналдыруға тырысты, алайда осы белсенділік көп жағдайда табиғатты күйзелтіп, құлдыратып жіберді.

Адам және мәдениет мәселесін тереңдете түсетін тағы бір жайт адамның қабілеттілігіне, жан-жақтылығына, шексіздігіне байланысты. К.Поппер айтқандай, адам бірдей үш дүниеге: физикалық, ментальдық (психикалық) және идеялдыққа жатады. Сонда мәдениет осылардың қайсысымен көбірек анықталады деген занды сұрақ туады. Егер біз мәдениетті тек материалдық және рухани бөліктерге бөлудің қарадүрсін шеңберінен шыға алсақ, онда мәдениеттің өзінің ішкі мағынасында идеалды екендігіне көзіміз жетеді. Себебі, адамды қоршаған заттар, дүние — бұл мәдениеттің сыртқы көрінісі ғана, оның мәні — руханилықты адам әрекетінің нәтижесінде заттандыруда жатыр. Мәдениеттің ішкі мәні қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдардың өзіндік санасында, парасаттылық сезімдерінде, рухани ізденістерінде айқындалады.

Ж.П.Сартрлық көсемсөзді қайталасақ, адам әлемге еркін жіберілген, ол еріктілік жазасына кесілген. Осы сипатта мәдениеттің құпиясы — адамдағы «Мендік». Одан сыртқа ерекше бір нұр — азаттық, жауапкершілік, адамгершілік сәулесі нұр шашып тұр. Мәдениетте адам ғажап биік деңгейге көтеріледі. Мәдениет дегеніміз менің өмірім, менен бөлінген, мен өлгеннен кейін де тірі болатын менің шығармашылығым.

Қоғам — әлемнің бір бөлігі, белгілі бір мақсаттарды іске асыру жолында әрекет етіп жатқан субъектілердің (тұлғалардың, топтардың, этностардың, мемлекеттердің) байланыс нысандары. Яғни, қоғам ұғымындағы негізгі мәселе — адам және оның ұйымдасу нысандары, бұл ретте қоғамды зерттейтін басты ілімді әлеуметтану деп атайды. Ал мәдениет осы тұрғыдағы қоғамның белгілі бір қасиеті, көрінісі, сипаты мазмұнында қолданылады. Осыған дейін қарастырылған ұғымдарды негізге алып, қоғамдағы мәдениеттің төмендегідей қызметтерін айқындау мүмкіндігі бар:

Адамды қалыптастыру қызметі. Бұл — мәдениеттің қоғамдағы басқа қызметтерін бойына жинақтайтын және оның негізгі мазмұнымен тікелей байланысты нышан. Егер біз адамды әлде құдай, әлде табиғат, әлде еңбек жаратты деген пікірталастардан сәл көтерілсек, адам мәдениетті, ал мәдениет адамды қалыптастырғанына көзіміз жетеді. «Жеке адам өзі өмір сүріп жатқан қоғамның туындысы, төл перзенті». Маугли — көркем бейне. Жануарлар арасында кездейсоқ өскен адам мәдениеттік қасиеттерден жұрдай болады.

Адамға ең қиыны — адам болу. Ал оның негізгі шарттарының бірі ретінде ізгілік пен зұлымдық, ақиқат пен жалғандық, әділеттілік пен өктемдік, бодандық пен азаттық, сұлулық пен ұсқынсыздық арасындағы адамның таңдауын аламыз. Соның нәтижесінде жеке тұлғада өзіндік сана тұрақталады, ол озық мәдениет үлгілерін өз бойына сіңіреді. Жалпы алғанда, мәдениеттің алға басуы дегеніміз дүниежүзілік тарихтың адам үшін, оның мүдделері мен өзіндік мақсаттары бағытында толыққанды ашылуы болып табылады.

Жалғастық, мәдениет мұрагерлік қызметі. Мәдениеттің бұл қызметі бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілетін бүкіл адамдық өмір тәсілдерінің өзіндік ерекшеліктеріне қатысты. Ақпараттық (информациялық) беріліс әлеуметтік жүйеде биологиялық тұқым қуалаушылықтан өзгеше жүреді. Шын мәнісінде қоғамда ұрпақтар жалғастығы мәдени мұраларды игеру, қабылдау және оны шығармашылықпен дамыту арқылы жүзеге асады. Мәдени ақпараттар — салт-дәстүр, әдет-ғұрып, рәсім-рәміз, діл мен тіл, дін және өнер, білім т.б. руханилықтың белгілі бір деңгейін меңгерудің нәтижесінде мәдениет субъектісінің өзіндік санасының жанды буынына айналады.

Танымдық қызметі. Мәдениеттің қоғамдағы бұл қызмет-міндетінің сан алуан қыры бар. Бірден біздің назарымызды өзіне аударатын нәрсе — мәдениет пен білімнің арақатынасы. «Табиғаттан қулығын асырып жіберуге» (Гегель) бағытталған адамдардың білімі, әрине мәдениеттің негізгі құрамдас бөлігіне жатады. Ертедегі гректің «пайдейя», ислам Өркендеуіндегі «маариф», қазіргі өркениеттегі «интеллигенттілік» ұғымдары мәдениет пен білімділіктің іштей туыстығын, үндестігін білдіреді. Осы сипатта, әсіресе зиялылар (интеллигенция) мәдениетті сақтау және дамыту ісінде үлкен қызмет атқарады. «Бүгінгі күнге лайық адамдық қарым-қатынас орнату — интеллигенцияның басты міндеті.

Реттеу қызметі. Бұрынғы Кеңес Одағында шыққан кітаптарда «мәдениетті ғылыми жолмен басқару» атты сөз тіркесі кең етек алған-ды. Бірақ адамның дүниеде өмір сүру тәсілі ретінде түсіндірілетін мәдениетті басқару мүмкін емес, әйтпегенде адамды тетікке, қуыршаққа айналдырған тоталитарлық айла – шарғы үлгілерін көреміз. Айталық ертедегі Грекияда ешқандай шенеуніктер адам басына театрлар неше билет сатты деген ақпарат жинаған жоқ. Солай болса да елдегі жоғары мәдениеттің және рухани ізденістің қандай деңгейде болғаны бәрімізге белгілі.

Коммуникативтік, қарым – қатынастық қызмет. Бұл мәдениеттің қоғамдағы негізгі қызметтерінің бірі. Адамдардың қарым – қатынасы, мәдениеттер сұхбаттасуы – әлеуметтік шындықтың басым көрінісі. Адам ерекше бір өрісте – қарым –қатынас өрісінде болады. Руханилық пен ізгілік, әдемілік пен жақсылық тербелісі адамды нәзік тормен қоршаған; қоғамдық өмірде тек зат пен тауар алмасуы ғана емес, ең алдымен идеялар, мамандық шеберлік тәжірибелерімен сезімдік үлгілерімен ауысу толастамақ емес. Мәдениет игіліктерін жас нәресте анасының ақ сүтін еміп, оның әлди жырымен сезім дариясына шомылып қана адамдық қасиеттерді бойына сіңіре бастайды.

«Мәдениет дегеніміз не?» – деген сұраққа жауап беру үшін бұл сөздің этимологиясына, яғни осы күрделі ұғымды білдіретін сөздің шығу тегіне тоқталуды жөн көрдік. Қазақ тіліне бұл термин арабтың «маданият»- қала, қалалық деген сөзінен енген. Бұл ортағасырдағы мұсылман мәдениетінің өркендеу кезеңінде қалыптасқан түсінікпен байланысты. Мәдениетке берілген көптеген анықтамаларды альтернативтік (қарсы қоюшылық) деп атауға болады. Бұл жерде алдымен көзге түсетіні – мәдениет пен табиғатты «культура» мен «натураны» қарсы қоюшылық.

Көне заманда «культура» деген ұғым «жерді өңдеу» деген мағынаны берген. Кейінірек, дәлірек айтқанда, Цицеронның еңбектерінде (б.э.д. 45 ж.) бұл сөздің мағынасы тереңдеп, «жанды жетілдіру» деген ұғымды білдірді. Уақыт өткен сайын еуропалық тілдерде мәдениет сөзі «білім беру», «даму», «қабілеттілік», «құрметтеу» сияқты мағыналарға ие бола бастады. Қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке төмендегідей анықтамалар берілген: а) мәдениет – белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы; ә) мәдениет — адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері (палеолит мәдениеті, крит-микен мәдениеті, қазақ мәдениеті ж.т.б.; б) мәдениет — адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті, құқық мәдениеті ж.т.б.); в) агро-мәдениет (дәнді өсімдіктер мәдениеті, цитрустық мәдениет ж.т.б.).

Адам өзін қоршаған ортада, кеңістікте адамзаттың ақыл-ойынан тәуелсіз заңдылықтарын, ережелердің бар екенін аңғара отырып, онда жоғарғы «ақыл-ой» мен ең жоғарғы әділеттіліктік әрекет ететіндігін сезіне білді. Мәдениет тағы да адамның өз мүмкіндіктерін «жетілдіру», оның ішінде ақыл-ойды, ақыл-ой болғанда «табиғи» бұзылмаған және сеніммен толықтырылған ақыл-ойды «жетілдіру» тұрғысынан адамзат баласының алдына тұрған келелі мәселе дәрежесіне көтеріп, құпия дүниелер есігі айқара ашылды, қоршаған ортаға басқа рациональдылық қана емес екендігі айқындалып ендігі жерде адам бойындағы жаңа өлшемдер – махаббат, үміт, сенім және т.б. жаңа сатыға көтерілді. Адам өзінің әлсіздігін де сезіне бастады, бірақ ол өзінің дәрменсіздігіне қарамастан алып күш иесі екендігін де таныта білді. Құдай адамды, оның мәңгілік жанын жаратты. Адамның бақыты өзін тануда емес. Құдайды тануда. Адамның бақыты мен бостандығы оның тәуелсіздігінде емес, оның Құдай тағаланың ықпалында болуы мен оның рухани бірлікте екендігін мойындауында. Міне, сонда ғана адам барлық қиындықтарды жеңе отырып, өз мақсатына жетеді. Міне осындай сипаттарға ие болған ортағасырлық мәдениеті мен тәлім-тәрбие, үйлесімділік пен тәртіп өлшемі ретінде емес, шектеушілікті жеңу, адамның үнемі рухани жетілуі мен жан-жақты қалыптасуымен сипатталады.

Көне заманнан бастап ХІХ ғасырдың аяғына дейінгі мәдениеттанымдық ойдың дамуын ғылыми тұрғыдан қарастыра отырып, мынандай қысқаша қорытындылар жасауға болады. Еуропада кеңінен тараған мәдениет жөніндегі ұғым діни сипатта болды және ол мынандай қағидаларға келіп тірелді: мәдениетті ақыл – ойдың не табиғи сезімнің көмегі арқылы түсіну (энциклопедистер); мәдениетті – ішкі адамгершілік заңдарының көмегімен тану (Кант); мәдениетті-эстетикалық, көркемдік шығармашылық қызмет арқылы білу (Шеллинг); ең соңында мәдениетті-адамзаттың тегіне қатыстылығы және оның абсолюттік идея мен дүниежүзілік рухты жүзеге асырудың құралына айналғандығы (Гегель); адамзат мәдениеті үздіксіз дамып, өркендей отырып эволюция мен прогрестің жалпы сандарына сөзсіз бағынады. Бірақ біз қарастырған кезеңде мәдениеттің материалдық негізіне мән берілмей (әңгіме Л.Г.Морган мен Тайлордан басқа Маркске дейінгі мәдениет жайындағы концепциялар туралы болып отыр), мәдениетті тек құдайдың шапағатымен ғана байланыстырып, бұл ұғымға мәдениеттің – ғылым, адамгершілік, өмір, философия, құқық және т.б. сияқты салаларын ғана енгізген.

Толығырақ: https://baribar.kz/student/6295/madeniet-adamzat-alemininh-aynasy/

Answer 2

Мәдениетті кең тұрғыда қарастыра отырып, онда адамның тіршілігінің материалдық және рухани құралдарын бөлуге болады. Басқаша айтқанда, мәдениет тұрады элементтерін құрайтын белгілі бір бірлігі: материалдық және рухани мәдениет. Сол және басқалары адамның өзі құрған.Бұл бірлікте рухани мәдениет шешуші рөл атқарады. Бұл ретте сөз қоғам өмірінің материалдық жағының рөлін алып тастау немесе төмендету туралы болмайды. Мәдениет-бұл рухани және материалдық бірлік, бірақ бұл бірліктің үйлесімі адамның рухани қызметімен қамтамасыз етіледі.

Материалдық мәдениет
Материалдық мәдениет (материалдық құндылықтар) пәндік нысанда бар. Бұл үйлер, станоктар, киім-кешектер-объектінің затқа айналуының барлығы, яғни қасиеттері адамның шығармашылық қабілеттеріне негізделген зат мақсатқа сай.

Материалдық мәдениет-бұл адамның руханилығы, бұл ең алдымен, материалдық өндіріс құралдары. Бұл энергетикалық және шикізат ресурстары, еңбек құралдары (қарапайым адамдардан күрделіге дейін), сондай-ақ адамның практикалық іс-әрекетінің түрлі түрлері. Материалдық мәдениет ұғымына сондай-ақ алмасу, яғни өндірістік қатынастар саласында адамның материалдық-заттық қатынастары кіреді. Материалдық құндылықтардың түрлері: ғимараттар мен құрылыстар, коммуникациялар мен көлік құралдары, саябақтар мен адаммен жабдықталған ландшафттар — сондай-ақ материалдық мәдениетке кіреді.

Материалдық құндылықтардың көлемі материалдық өндіріс көлемінің кең екенін ескеру керек, сондықтан оларға ескерткіштер, археологиялық объектілер, сәулет құндылықтары, жабдықталған табиғат ескерткіштері мен т. б. жатады.

Материалдық мәдениет адамның өмір сүруін жетілдіру үшін, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін құрылады. Адамзат тарихында адамның материалдық-техникалық мүмкіндіктерін іске асыру үшін, оны «мен» дамыту үшін әртүрлі жағдайлар қалыптасты. Болмауы арасындағы үйлесімді шығармашылық замыслами және олардың іске асырылуына әкеліп соғатын тұрақсыздық мәдениет, оның консерватизму немесе утопичности.

Рухани мәдениет
Қоғамның материалдық-техникалық дамуымен тығыз байланысты рухани мәдениет рухани қызмет нәтижелерінің бүкіл жиынтығын және рухани қызметтің өзін қамтиды. Рухани мәдениеттің неғұрлым ерте қалыптасқан түрлері — бұл нақты тарихи әлеуметтік жағдайларда қалыптасқан діни нанымдар, әдет-ғұрыптар, нормалар мен адамның мінез-құлқының үлгілері. Рухани мәдениет элементтеріне өнер, дін, мораль, ғылыми білім, саяси идеалдар мен құндылықтар, түрлі идеялар жатады. Бұл әрқашан адамның зияткерлік, рухани қызметінің нәтижесі. Рухани мәдениет, материалдық сияқты, адамның белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін құрылады. Әрине, мәдениетті материалдық және рухани бөлуге шартты түрде. Өйткені мәдениет-адамның түрі ретінде өзін-өзі басқару. Бір жағынан, адам мәдениетті тудырады, екінші жағынан оның нәтижесі. Бірақ мәдениет сияқты көп өлшемді ұғымды талдау мүддесінде бастапқы ережелерді қабылдаймыз: материалдық өндіріс — заттар өндірісі, рухани өндіріс-идеялар өндірісі. Осыдан мәдениеттің құрылымдық бөлінісі де шығады.

Материалдық және рухани мәдениет арасындағы айырмашылықты әр түрлі бағыттар бойынша көруге болады. Сонымен қатар, рухани құндылықтар тек пәндік формада ғана емес (кітаптар, суреттер және т.б.), сонымен қатар қызмет актілері ретінде де болуы мүмкін. Мысалы, сахнадағы скрипкашы, актер және т. б. ойын.

Ақыр соңында, рухани құндылықтар олардың жасаушысы: ақын, әнші, суретші, композитордың ізін алады. Автордың қайталанбас даралығы бізге өнер туындыларының, философиялық идеялардың, діни жүйелердің және т. б. мазмұнды әрі эмоциялық-сезімтал мәнін түсінуге мүмкіндік береді.

Әлбетте, адамның рухани құндылықтарына деген қажеттілік шектері бар материалдық әл-ауқат деңгейіне қарағанда шексіз. Рухани мәдениеттің көріністері әдет-ғұрыптар, дәстүрлер, нормалар болып табылады.

Әдет-ғұрып рухани мәдениеттің ең көне құбылыстарының бірі болып табылады. Алғашқы қауымдық қоғамда адамның мінез-құлқын реттегіш ретінде алғашқы әдет-ғұрыптар қалыптасты.
Әдет-ғұрыптар негізінен тұрмыстық ортада қалыптасады, сондықтан тұрақтылығымен, өмір сүру ұзақтығымен, «өміршеңдігімен»ерекшеленеді. Олар кез келген дамыған мәдениетте, әдетті, аз сезінетін мінез-құлық үлгілері ретінде бар. («Отырайық, достар, алыс жолдың алдында, жол оңай болсын»). Әдет-ғұрып-бұл адамның мінез-құлқындағы стереотип. Әдет-ғұрып және салт-дәстүрлер арқылы қолдау көрсетілетін дәстүрлермен тығыз байланысты. Бір тізбектің буындары ретінде әдет-ғұрып, салт-дәстүр сияқты ұғымдарды қарастыру керек. Жиі оларды дәстүр сәті ретінде анықтайды.

Әлеуметтік және мәдени тәжірибені ұрпақтан ұрпаққа жеткізу және сақтау дәстүрге айналған. Дәстүр ретінде қандай да бір құндылықтар, мінез-құлық нормалары, әдет-ғұрыптар, салт-дәстүрлер, идеялар қолданылады. Кейде оларды сарқыншылық ретінде қабылдайды, олар жоғалуы мүмкін, содан кейін қайта жандануы мүмкін. Дәстүрді іріктеу уақыт жүргізеді, бірақ мәңгілік дәстүрлер де бар: ата-аналарды құрметтеу, әйел мен т. б.

Дәстүрден басқа, салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар бар. Рәсім-бұл әдет-ғұрып аяқталатын әрекеттердің дәйекті тәртібі. Әдет — ғұрыптар, әдетте, белгілі бір күндерге немесе оқиғаларға (бастамалау рәсімі, Студенттерге арнау, үйлену рәсімдері, жатудың аяқталуына байланысты рәсімдер — «дожинки») және т.б. байланысты.

Рухани мәдениетте нормалар қолданылуы мүмкін. Норма-бұл мінез-құлықтың немесе іс-қимылдың жалпыға танылған ережесі. Олар (нормалар) әдет-ғұрыптардан бөлініп, өз бетінше өмір сүруге ие болады. Адамның әрекеті қоғамда қабылданған нормалармен анықталады. Нормалар-ұйғарымдар, нормалар-тыйым салулар, нормалар-үлгілер. Соңғылары қоғамда қол жеткізілген мәдениет деңгейін көрсетеді.

Рухани мәдениеттің неғұрлым күрделі және дамыған өнімі құндылықтар болып табылады. Құндылық таңдау білдіреді, әртүрлі, тіпті қарама-қарсы шешімдер мен артықшылықтарға жол береді. Құндылық жеке тұлғаның қызығушылығы мен қажеттілігі, борыш пен идеал, ынталандыру мен мотив сияқты элементтерді қамтиды. Құндылықтар түрлері әртүрлі: адамгершілік, діни, көркем-эстетикалық, саяси, виталдық (салауатты өмір салтына байланысты). Сондай-ақ отбасылық-туыстық құндылықтар, еңбек, идеологиялық құндылықтар туралы да айтуға болады. Белгілі бір мәдениеттердің бай құндылықтар жиынтығы қоғамның рухани мәдениетінің деңгейін, оның басқа мәдениетпен қарым-қатынас жасау қабілетін куәландырады.

Егер рухани мәдениеттің элементтерін қоғамдық сананың бір түрі ретінде қарастырса, онда бұл негізде:

* саяси мәдениет;
* адамгершілік мәдениеті (мораль);
* эстетикалық мәдениет (өнер);
* діни мәдениет;
* философиялық мәдениет және т. б •

Бірақ бұл рухани мәдениет элементтерін жіктеудің жалғыз әрекеті емес. Әлеуметтік тәсілде мәдениеттанушылар мәдениеттің екі түрін бөліп алады: жаппай және элитарлық. Бұқаралық мәдениет деп күнделікті үлкен көлемде өндірілетін мәдени өнімнің түрін атайды (детектив, вестерн, мелодрама, мюзикл, комикс және т.б.). Элитарлық мәдениеттің өндірушісі және тұтынушысы қоғамның жоғары, артықшылықты қабаты — элита болып табылады. Мәдениет мазмұны барлық адам қызметі болып табылады.

Мәдениет құрылымын қарап, әрбір халықтың мәдениетінде сыныптық және жалпыадамзаттық, ұлттық және интернационалдық құндылықтардың болуын атап өткен жөн. Қатаң ұйым, әлеуметтік нормалардың беделі, күшті билік дәстүрлі қоғамдарда ғылым, техника, тіл сияқты сыныптан тыс Мәдениет нысандары баяу дамыды. Үстем сыныптарының билігіне негізделген мәдениеттің сол формалары жеткілікті дамыған. Бұл мораль, құқық, өнер. Мысалы, «Гегемон» жұмыс сыныбы жарияланған біздің қоғамда мәдениет Пролетар мәдениетінің өлшемі бойынша салынған,бұл жалпыадамзаттық құндылықтар проблемасының шиеленісуіне алып келді.

Жалпыадамзаттық, яғни сынып үстіндегі құндылықтар әрбір ұлттық мәдениетте бар. Мәдениеттің ұлттық сипаты тек өзін-өзі тану, ұлт пенталитетінде ғана емес, сонымен қатар әрбір халық өз мәдениетін бір уақытта туған және жалпы адамзаттық деп санайды. «Адамдар» сөзі көптеген тайпалар мен халықтардың атауларында «Нағыз адамдар» дегенді білдіреді, яғни әрбір халық ең алдымен өзін нағыз адам деп санайды. Мәдениетте ұлттық және интернационалдық бастаулардың үйлесімді үйлесімінің мысалы ретінде Жапония деп аталады. Бір жағынан, Жапония-ерекше дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, құндылықтары бар дәстүрлі қоғам, екінші жағынан, соңғы онжылдықта бұл ел интернационалдық технологияларды, техника және өндіріс саласындағы жаңалықтарды өз мәдениетінің ұлттық ерекшеліктерімен сәтті біріктіре білді және бір және бір-бірінің үйлесімді үйлесімінде алға шықты.

Мәдениет дамуында қажеттілік үлкен рөл атқарады. Қажеттілік-бұл бір нәрсе қажеттілігі, бұл адамның белгілі бір жағдайы, қажеттілік сезімімен байланысты, қанағаттандыру. Қажеттілік адамға әрекет етеді. Адамның бастапқы қажеттілігі бар — табиғи және қайталама — әлеуметтік немесе мәдени. Мәдени қажеттіліктер адам табиғаттан жоғары бағаланады, бірақ олардың өмірлік құндылығы жиі бағаланбайды (таза ауа, таза су, табиғи табиғат). Қажеттіліктердің рөлі-адамда олардың пайда болуымен бір нәрсеге деген қызығушылықты оятады. Бұл шығармашылық қызметке, қандай да бір жаңалықтарға, өнертабыстарға, идеяларға және т.б. әкеледі.