Органикалық қосылыстардың негізі етіп көмірсутекті алады да, қалған қосылыстарды, олардың туындылары ретінде қарайды. Көміртек тізбегінің құрылысына қарай органикалық қосылыстар ашық тізбекті (алифаттық) және циклді (тұйық) қосылыстарға бөлінеді.
Ашық тізбекті қосылыстар екіге бөлінеді: қаныққан көмірсутектер (формуласы СnH2n+2) және қанықпаған көмірсутектер (формуласы СnH2n, СnH2n-2 бұлардың құрамында қос, үш байланыстар болады).
Тұйық тізбекті қосылыстар екіге бөлінеді: карбоциклді және гетероциклді.
Карбоциклді қосылыстардың тұйық тізбегі тек көміртегі атомынан тұрады және сонымен бірге алициклді және ароматты болып екіге бөлінеді.
Гетероциклді қосылыстардың тұйық тізбегі көміртегі мен сутегі атомдарымен қоса басқа да атомдардан құралады. Гетероциклді қосылыстар түзуге көбінесе азот, күкірт, оттегі атомдары қатысады.
Органикалық қосылыстар құрамы мен құрылысына байланысты кластарға бөлінеді.
Алициклді және ароматты қатарлардың ең қарапайым өкілдері –көмірсутектер.
Егер көмірсутектердегі сутегі атомдарын басқа атомдарға не атомдар топтарына – функционалды топтарға – ауыстырса, сол қатардың басқа кластары пайда болады.
Органикалық қосылыстар кластарының химиялық өзгерістері бағытын орын басқан атомдар мен функционалды топтар анықтайды.
Орын басқан атомдары не функционалды топтары бірдей көмірсутектер және олардың туындылары гомологтық қатар түзеді. Сонымен, гомологтық қатарға құрылысы ұқсас, сондықтан химиялық қасиеттері де ұқсас, бір-бірінен СН2 (метилен тобы – гомологтық айырмашылық) тобына айырымы бар заттар қатары жатады.
Органикалық қосылыстардың негізгі кластары:
1. Көмірсутектер (RH);
2. Галогентуындылар (RHal);
3. Спирттер (ROH);
4. Жай және күрделі эфирлер (ROR; RCOOR);
5. Карбонильді қосылыстар – альдегидтер мен кетондар (RCHO; RCOR);
6. Карбон қышқылдары (RCOOH);
7. Аминдер (RNH2; R2NH; R3N),
8. Нитроқосылыстар (RNO2);
9. Сульфоқосылыстар (RSO3H);
10. Металорганикалық қосылыстар (RMe).
Осы кластарға қаныққан заттар және еселік байланыстары бар (қанықпаған) заттар кіреді.
Толығырақ: http://ebooks.semgu.kz/content.php?cont=d;1487
