Сырым Датұлы бастаған көтеріліс
Кіріспе:
Сырым Датұлы бастаған 1783-1797 жылдардағы көтеріліс қазақ халқының тарихындағы айтулы оқиғалардың бірі болды. Бұл Ресей империясының езгісіне қарсы бағытталған отаршылдыққа қарсы кең ауқымды қозғалыс болды.
Көтерілістің себептері:
Қазақ халқының құқығын таптау: Қазақстан Ресей империясына қосылғаннан кейін патша үкіметі қазақтардың дәстүрлі тұрмыс-тіршілігіне белсенді түрде араласа бастады. Бұл олардың, соның ішінде жерге, көшпелі мал шаруашылығына және өзін-өзі басқаруға деген құқықтарының бұзылуына әкелді.
Әлеуметтік әділетсіздік: Қазақ қоғамы руға бөлініп, олардың ішінде бай-кедей болып бөлінді. Бұл теңсіздік Ресейге қосылғаннан кейін, патша шенеуніктері қазақ дворяндарына жер үлестіре бастағаннан кейін одан сайын өрши түсті.
Хандық билікке наразылық: Ресей империясының қол астындағы кейбір қазақ хандары өз халқының қолдауына ие болмады. Олардың отаршылдық режимді нығайтуға бағытталған саясаты қазақтардың көңілінен шықты.
Сырым Датұлы тұлғасы:
Шикі Датұлы Бабаластың асыл тұқымынан шыққан. Ол батыр, шешен, дипломат ретінде танылды. Ол өзінің батылдығымен, адалдығымен, әділдігімен қазақ халқының құрметіне, қолдауына ие болды.
Көтерілістің барысы:
Көтеріліс 1783 жылы Бөкеев Ордасында басталды. Сырым Датуланың басшылығымен қазақтар патша бекіністері мен жасақтарына шабуыл жасады. Көтеріліс Кіші жүздің барлық жерін қамтыды.
1785 жылы патша үкіметі көтерілісшілерге қарсы жазалау отрядтарын жіберді. Сырым Датұлы партизан соғысын шебер басқарды.
1797 жылы Сырым Датұлы опасыздықтың кесірінен қаза тапты. Көтеріліс басылды, бірақ із-түзсіз өткен жоқ.
Көтерілістің мағынасы:
Көтеріліс қазақ халқының өз бостандығы үшін күресте бірлігін көрсетті.
Ол патша үкіметін қазақтарға қатысты саясатын қайта қарауға мәжбүр етті.
Көтеріліс қазақ халқының мызғымас рухының символына айналды.
Қорытынды:
Сырым Датұлы бастаған көтеріліс – Қазақстан тарихының жарқын беті. Ол қазақ халқын өз тәуелсіздігі мен әділдігі үшін күресуге шабыттандырады.
