Жалпы адамзат ана дүниедегі жағдайды өзінің дүниесімен өлшейді.
Типі, Алла - патшалардың ең үлкені, періште -барып кел шауып келдері, адам- құлдары (О заманда азамат-түсінігі болмаған, патша үшін бәрі құл).
Қазақ көнеден бері әулетбасын бірінші тыңдаған, соған шағым айтқан, әулет басы халықтың мұңын ханға жеткізуші, қалай би-сұлтан ханның халыққа жіберген елшісі болса, рубасы, әулетбасы ақсақалдар солай бұратана халықтың ханға жіберетін елшісі болған.
Ондай әулеттің авторитеті кейін өлген соң, ел мұңын, мұқтажын енді ана дүниедегі патшаға жеткізеді-міс.
Сондай наным.
Өте сезімтал наным болған бір кездері.
Исламның кіруіне қатты тойтарыс берген.
Кейін, Ислам миссионерлері арқасында гибрид дін шығып, сол арқылы тараған.
Сөзіме дәлел, кезінде Исламды қазаққа таратуға ат салысқан харизмалы тұлғаларды қазақтар Әулие деп төбесіне көтерген.
Араб дінін халқына таратқаны үшін сыйақы ретінде миссионер де ондай халық ортасындағы мәртебеге қарсы болмаған.
Әруаққа қазақ кешегі Кеңестік атеизм кезінде де сенуін доғармаған.
Орыстанған мекендерде әлсірегенімен, әлі де сезімтал мекендер бар.
Ақтауда Бекетке тіл тигізіп көр, адайлар аяғыңды аспаннан келтіреді.
Оңтүстікте Қожахмет, Арыстан Баб, Укәш атаға тіл тигізсең ертеңіне аузың қисайып қалады.
Әруақ лично қисайтпаса, жергілікті жігіттер қисайтып мордаңды майыстырып беред.
Әруақ түсінігі ол жақтың адамдарына Алладан жақынырақ негізі.
"Әуелі Алла" деп сөйлегенімен.
Неге десеңдер, ол да қоғамымыздың айнасы.
Қарапайым қазақ дауысын патшаға өлгенде жеткізе алмаған/қазір де оңай емес.
Оған тек жергілікті авторитеті ғана құлақ асып, мәселесін шешкен.
"Аллаңнан ойбайым артық" демекші, Патша қайда, қара табан қайда?
Қазіргідей Нұр-Отанға тікелей шағымдану мүмкіндігі жоқ.
Солай, Ханның да, Алланың да игі назарына зәру халықтар өз ішінен нақты сенімді, істегені көзбен көрінетін, жақсылығы сезілетін қамқоршы тапқан.
Ал Алла жолындағы жихадтардың олжасы мен пайдасын тек айдаладағы Арабтар мен солардың әспеттейтін Әбу-Бакір, Кәкір-Шүкірлерінің әулеттері көргендіктен,
әділдікті жақын жерден іздемеске амалы қалмаған.
Арабтарда да бар ондай әруақтар.
Тек олар ондай авторитеттерді "әруақ" демейді, Алланың қылышы, жұдырығы, "айналып тұрып екі тебушісі" деген сияқты атаулармен әспеттеледі.
