Жастар саясаты: алар асулар мен биік белестер
Бүгінде әлемдік қоғамдастық қызығушылық танытып, ерекше мән беріп отырған түрлі құндылықтар ел ертеңінің еңселі болуында өзіндік үлес-салмағын байқатуда. Соның түпкілікті бір тармағы ретінде жастар саясатын атауға болар еді. Оның мемлекеттің саяси ауанын қалыптастырудағы рөліне қатысты түрлі сыни пікірлердің туындауы бірінші кезекте қоғам өмірінде қаншалықты орын алатындығын аңғартқандай. Десек те, жастар саясатының мемлекеттік шеңберден асып, халықаралық дәрежеге дейін талқылана бастауы, оның қауқарының қандайлығын тағы бір қырынан танытып берді. Сонымен, қазіргі таңда өзіміздің осы тарапта жасалған заң негізінде түрлі бағыттағы жұмыстар біртіндеп болса да қолға алынуда.
Егер әлемдік тәжірибеге назар аударар болсақ, мемлекеттік жастар саясатын нәтижелі түрде жүзеге асыру үшін оның құқықтық негізін дұрыс қалыптастырып алуға алдымен көңіл бөлінетіндігін бағамдар едік. Себебі, түрлі елдер қоғамдастықтары тарапынан бұл мәселеге аса мән берушілік өткен ғасырдың аяғында-ақ байқала бастаған. Сонау 80-ші жылдардың орта тұсында жастарға қатысты туындаған заңдарға түрлі тарапта жақын келушілік айқын көрініс тапты. 1985 жылдың Халықаралық жастар жылы деп белгіленуінің өзі соның бір айғағы дер едік. Сол уақытта Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 40-шы сессиясының күн тәртібінде жастарға арналған заңдарды халықаралық талаптар мен нормаларға сай етіп жасау қажеттігі турасында мәселе көтеріліп, соның негізінде арнайы құжаттар дайындалған болатын. Ал бұл өз кезегінде әлем елдерінің осы тұрғыдағы байланысының берік орнығуына негіз болды.
Ел ертеңі саналатын жастардың қоғам өмірінде алар орны бүгінде соншалықты маңыздылыққа ие болып отыр. Тұғырлы биіктен көрінерлік талапты жастардың қоғам өміріне араласуы бір жағынан уақыттың өзі межелеген белгісі секілді көрінеді. Жас сананың мемлекет негізінің дұрыс қалануында қаншалықты орны барын уақыттың өзі дәлелдеп берді. Сондықтан болар, жастар болашақтарының басқаның емес, өз қолдарында екендігін түйсікпен түсініп үлгергендей. Олар бірінші кезекте өз қалауларын дұрыс таңдауға мүмкіндік алды. Мемлекеттің олардан ендігі бар күтетіні — соларды жүйелі түрде жүзеге асыру.
Осыдан екі жыл бұрын “Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы” Заң өмірге келген еді. Яғни, қыз-жігіттерге бұрын-соңды бағындырылмаған биік белестерді бағындыруға, жаңа көкжиектерге көтерілуге жағдай жасалды. Қолда тұрған заңды игілікті істерге арнау – мезгіл талабы болғандықтан оның белсенділері тыңнан жаңа жол тауып, берері мол бағдарламалардың жобасын осы Заңға сүйеніп ретке келтіріп отырды.
Бұл Заң жастарға алдымен не үшін керек болды? Мемлекет өмірінде несімен маңызды? Құнды жағы қайсы? Міне, осы сауалдар алғашында жаңа заңның мән-маңызын айқындауға негіз болған еді. Екі жыл ішінде Заң шеңберінде бірқатар айрықша істер қолға алынып, тиісінше бірнеше бағыт-бағдар белгіленді. Жаңа заң тұрпатын жарыққа шығарудың мақсаты – басқаға емес, ең алдымен жастарға керекті түйткілді мәселелерді шешуге қозғау салу, сол арқылы мемлекет болашағының кемелденуіне жағдай туғызу. Белсенді, бастамашыл қыз-жігіттерді бір арнаға тоғыстыру болды.
Ел егемендік алған жылдары “Мемлекеттік жастар саясаты туралы” Заң болған-тын. Ол ТМД мемлекеттері ішінде жастарды әлеуметтік-экономикалық тұрғыда қолдап-демеудің бірнеше тетіктері іске қосылған құнды құжат ретінде танылып келген. Алайда уақыт өте келе аталған Заң өз маңыздылығын жойып, тетіктері жұмыс істеу қауқарынан біртіндеп айырыла бастады. Басқаша айтсақ, мезгіл талабына сай болмай шықты. Жастар тарапынан жаңа заңның негізін қалау туралы ой-пікір осы кезден, яғни сонау 1996 жылдан бастап туындай бастады. Сонымен, көпшіліктің қолдауы арқасында 2004 жылы “Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы” мүлдем жаңа қағидалар мен жаңа тетіктерге сүйеніп жасалған Заң өмірге келді. Әрине, ондағы тетіктердің орындалуы тұрғысынан келсек, барлығы бірдей жүйелі түрде рет-ретімен келе жатыр деп айтуға тағы болмас.
