Күнделікті тіршілік қарбаласында өз әрекеттеріміздің құқықтық тұрғыдан қаншалықты дұрыс екендігі туралы ойланбаймыз. Олавтокөлік сату/сатып алу, оны «кедендік тазарту» немесе тіпті сақтандыру. Осы тізімге әр қазақстандық жүргізуші басынан өткерген – жүргізушіні жол-патрульдік полициясының қызметкерінің тоқтату жағдайын қосайық. ЖПП қызметкері сізді қандай жағдайларда тоқтатуы мүмкін және Жол қозғалысы ережелерін бұзған жағдайда қандай айыппұл санкциялары көзделуі мүмкін. Сіздің назарыңызға сізді жол-патрульдік полициясының қызметкері тоқтатқан жағдайдағы жиі қойылатын сұрақтардың тізімін ұсынамыз.
Сіз қандай жағдайларда тоқтауыңыз керек?
«Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерін бекіту туралы» ҚР Үкіметі Қаулысының 5-бабының 5.3-тармағына сәйкес, егер жол-патрульдік полициясының қызметкері қызметтік көлікте дауыс зорайтқыш көмегімен жүргізушіге арнап, сіздің автоңыздың тану белгілерін және/немесе мемлекеттік нөмірлік белгісін атаса немесе егер жаяу көліксіз инспектор сізді қолдың көмегімен (таяқ) сізге қайда тоқтау керектігін көрсетсе, сіз тоқтауға міндеттісіз. Осыдан кейін ЖПП қызметкері өзінің лауазымын, арнайы атағын, тегін және ол қызмет ететін бөлімшені, сондай-ақ тоқтату себебін айтуы керек.
ЖПП қызметкерлерінің автокөліктерді тоқтатуы «Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдары нұсқаулықтарының» 64-тармағына сәйкес негізсіз тыйым салынған. Тоқтату үшін мыналар негіз болып табылуы мүмкін: жол қозғалысы ережелерінің бұзылуы, жүк тасымалдау ережелері, сондай-ақ рейд жүргізу).
ЖПП қызметкерінен жүргізуші қандай қызметтік мәліметтерді сұрата алады?
ЖПП қызметкері кезекшілікке шығарда қызметтік жетонды алады. Жүргізушінің өтініші бойынща ЖПП қызметкері қызметтік куәлік және/немесе төс ерекшелік белгісін (жетонды) ұсынуы тиіс. Жол және патрульдік полициясының қысқаруына байланысты жетон, өзгерді және қазіргі кезде келесідей түрде (сур. қараңыз). Полиция қызметкерінің бағыттық парағын жүргізушілерге көрсетуге тыйым салынатынын атап өткен жөн, себебі ол ішкі қызметтік құжатқа жатады.
Жол патрульдік-полициясының қызметкері патрульде болғанда қандай талаптарды сақтауы тиіс?
Жол-патрульдік полициясы қызметкерінің қызметті атқаруы қызметтік автокөлікте және жаяу нарядта болуы мүмкін. Жол полициясының инспекторы қызметті атқаруда жол қозғалысының қатысушыларына көрінетін аумақта болуы тиіс. Қызметтік автокөліктер сондай-ақ көрінуді шектейтін, қандай да бір кедергілердің ар жағында (ағаштар, ғимараттар және құрылыстар, жарнамалық қалқандар және т.б.), сондай-ақ тоқтау мен тұру тыйым салынған орындарда орналаспауы тиіс, осы талаптар жаяу нарядтарға да қолданылады.
Радарларды қалада және трассада оқиғаларды болдырмау және олардың мүмкін салдарларын болдырмау мақсатында пайдалануға тыйым салынбайды, соның ішінде ЖПП инспекторы автоны радио байланысты пайдаланумен немесе мәліметтер базасы бойынша ЖҚЕ бұзылуларының болуына/болмауына автоны тексеруге құқылы.
Көлік құралын басқару құқығына сенімхатты тіркеу қажет пе?
Сізге тиісті емес автокөлікті басқаруға сенімхаттың болуы міндетті. Сенімхат автокөлік иесінің «қолынан» ерікті жазбаша нысанда, сондай-ақ нотариуста құрастырылуы мүмкін. Алайда екі сенімхат кез келген жағдайда тіркеу-емтихан бөлімшелерінде немесе мамандандырылған ХҚКО тіркелуі тиіс, басқаша жағдайда сенім білдірілген тұлға жол қозғалысына қатысуға жіберілмеуі мүмкін («Жол қозғалысының қауіпсіздігі туралы» ҚР Заңының 18-бабының 3-тармағы негізінде). Ол үшін сенім білдірушіге, яғни автокөлік иесіне ТЕБ немесе мамандандырылған ХҚКО бөлімшесіне сенімхат берілген адамның тұлғасын куәландыратын сенімхаттың өзімен автокөлік меншігі құқығын растайтын құжаттармен бару қажет.
Сондай-ақ сенім білдірілген адам сақтандыру полисіне жазылуы тиіс. Осы айғақ егер сенім білдіруші адам көлікті иесінің қатысуынсыз басқаратын болса міндетті.
Тіркелген сенімхат болғанда және сақтандыру полисіне сенім білдірушіні енгізгенде – тек бұл жағдайда автокөлікті басқаруға рұқсат етіледі.
Егер автокөлік иесі өз автокөлігін басқара алмаса (алкогольдік мас болу, дәрі препараттарын басқару және т.б. салдарынан), ол автокөлікті басқаруды сенімхатты ұсынусыз, бірақ жеке қатысумен басқаруды сеніп тапсыруы мүмкін.
Тіркелген сенімхат болғанда сенім білдіруші автокөлікті басқаруды өзінің тікелей қатысуымен үшінші адамға сеніп тапсыруы мүмкін (жүргізуші құқықтарының болуы міндетті).
Сенімхат болмағанда 470-баптың 2-тармағы бойынша әкімшілік жауапкершілік орын алуы және (басқару құқығынсыз көлік құралымен басқару) 15 АЕК мөлшерінде айыппұлға әкелуі мүмкін.
Жол полициясының қызметкері тоқтатқанда өзімен бірге қандай құжаттар болуы қажет?
Егер сізді ЖҚЕ бұзылуы үшін тоқтатқанда, өзімен бірге мынадай құжаттар болуы керек:
жүргізуші куәлігі (жүргізуші куәлігінің орнына берілген уақытша куәлік және жүргізушінің жеке басын куәландыратын құжат);
көлік құралына тіркеу құжаттары;
автокөлікті иесі басқармаған жағдайда - аталған көлік құралын басқару немесе иелік ету (пайдалану) құқығын растайтын құжат;
мемлекеттік немесе міндетті техникалық тексеруден өту туралы құжат;
заңнамада белгіленген жағдайларда көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру полисі және/немесе жолаушылар алдындағы тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру полисі.
Жол қозғалысы ережелерін бұзу әкімшілік құқық бұзушылық болып табылады, ол үшін әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы ҚР Кодексіне сәйкес айыппұл көзделеді.
Әкімшілік құқық бұзушылықтардың мерзімі бар ма?
ӘкҚБК 69-бабына сәйкес, егер көрсетілген мерзім ішінде әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы іс бойынша қаулы шығарылмаса, әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап 2 ай өткеннен кейін адам әкімшілік жауапкершілікке тартылмайды.
ӘкҚБК 707-бабына сәйкес айыппұлды әкімшілік жауапкершілікке тартылған адам қаулы шыққан күннен бастап 30 күннен кешіктірмей төлеуі тиіс.
ЖПП инспекторы сізді тоқтатқандағы сіздің құқықтарыңыз:
жүргізуші іс материалдарымен танысуға, түсініктеме беруге, дәлелдеме ұсынуға, сұраныс хатқа өтініш беруге құқылы;
істі қарауда адвокаттың заңды көмегін қарауға;
ана тілінде сөйлеуге және егер іс жүргізілетін тілді меңгермесе, аудармашының қызметтерін пайдалануға;
іс бойынша қаулыға шағымдану тәртібі.
Жанжалды жағдайлар туындағанда, бұрын айтылғандай, жүргізуші инспектордан кеуде белгісінің (жетон) нөмірін сұрауға және қызметтік куәлікпен танысуға құқылы. Жол қозғалысы ережелерінің бұзылуымен немесе ЖПП қызметкерінің тоқтатуының өзге себептерімен келіспеген жағдайда, сіз өзіңіздің келіспеушілігіңіз туралы әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамада жазбаша баяндай аласыз.
Тоқтатқан кезде қанша уақыт ішінде инспекторды күтуге болады?
ЖҚЕ 2.3.2-тармағының негізінде «5.3-тармағына сәйкес берілген ішкі істер органдарының (полицияның) қызметкерінің талабы бойынша тоқтап, оның нұсқауларын орындау», яғни жүргізушіге жол полициясы инспекторын күтіп, тоқтату себебін тыңдау, сондай-ақ қажетті әрекеттерді орындау қажет.
ЖПП қызметкері қандай негізде нөмірді шешуге құқылы?
ҚР ӘкҚБК 630-бабына сәйкес тоқтату немесе сіздің автоңыздың тоқтау ережелерін бұзғанда (ҚР ӘкҚБК 463-4-бабының 1 және 2 бөлімі) уәкілетті лауазымды тұлға мемлекеттік тіркеу нөмірін алуға құқылы.
Белгіленген жылдамдық режимін асырғанда қандай жауапкершілік орын алады?
Белгіленген жылдамдық режимінен асырғанда 10 км/сағатқа дейін жіберіледі, басқаша жағдайда асырғанда айыппұл көзделген:
10-20 км/сағаттан асырғанда, айыппұл 5 АЕК мөлшерінде;
20-40 км/сағаттан асырғанда,10 АЕК мөлшеріндегі айыппұл (қайта бұзған жағдайда 1 жыл ішінде – 20 АЕК);
40 км/сағ. артық – 15 АЕК (1 жыл ішінде қайта бұзған жағдайда – 20 АЕК).
мәлімет
