XIX ғасыр ақындары шығармаларындағы замана шындығы
Эпиграф: "Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы..." (Абай)
Жоспар:
Кіріспе
XIX ғасыр қазақ әдебиетіне жалпы шолу
Зар заман ақындарының шығармаларындағы әлеуметтік мәселелер
Негізгі бөлімМахамбет Өтемісұлының шығармаларындағы отаршылдыққа қарсылық
"Мен сүйгенді сүй, сені сүйгенді сүй" өлеңіндегі еркіндік идеясы
Исатай Тайманұлы көтерілісінің бейнеленуі
Шортанбай Қанайұлы шығармаларындағы әлеуметтік теңсіздік
Байлар мен кедейлер арасындағы алшақтықты сынау
"Зар заман" өлеңіндегі қоғамдық мәселелер
Дулат Бабатайұлы шығармаларындағы тарихи шындық
"Шежіре-и түрік" еңбегіндегі қазақ халқының тарихы
Рухани құндылықтарды сақтауға шақыру
Абай Құнанбайұлы шығармаларындағы ағартушылық идеялар
Ғылым мен білімнің маңыздылығын насихаттау
Қоғамдық кемшіліктерді сынау
Қорытынды
XIX ғасыр ақындарының шығармаларының қазақ әдебиетіне қосқан үлесі
Замана шындығының көркемдік бейнеленуі
Кіріспе
XIX ғасыр қазақ әдебиеті тарихындағы ерекше кезең болып табылады. Бұл дәуірде қазақ халқының өмірінде елеулі өзгерістер орын алды: Ресей империясының отарлау саясаты күшейіп, әлеуметтік теңсіздік белең алды. Осыған байланысты қазақ ақындарының шығармаларында замана шындығы айқын көрініс тапты. Зар заман ақындары деп аталған бұл топтың өкілдері өз өлеңдерінде қоғамдағы әділетсіздікті, халықтың ауыр тұрмысын, отаршылдықтың зардаптарын ашына жырлады.
Негізгі бөлім
Махамбет Өтемісұлы (1804-1846) халқының бостандығы үшін күрескен батырларды жырлаған ақын. Оның "Мен сүйгенді сүй, сені сүйгенді сүй" өлеңінде еркіндік идеясы айқын көрінеді. Махамбет Исатай Тайманұлы бастаған көтеріліске белсене қатысып, өз шығармаларында отаршылдыққа қарсы күресті жырлады.
Шортанбай Қанайұлы (1818-1881) өткір тілді, әділетсіздікті сынаған ақын. Оның өлеңдерінде байлар мен кедейлер арасындағы алшақтық, халықтың ауыр тұрмысы суреттеледі. "Зар заман" өлеңінде Шортанбай қоғамдағы теңсіздікті, парақорлықты, әділетсіздікті ашына сынайды.
Дулат Бабатайұлы (1802-1871) шежіреші, тарихшы. Оның "Шежіре-и түрік" еңбегі қазақ халқының тарихын зерттеуде маңызды дерек көзі болып табылады. Дулат өз шығармаларында рухани құндылықтарды сақтауға, ұлттық бірлікке шақырады.
Абай Құнанбайұлы (1845-1904) қазақ әдебиетінің классигі. Ол өз шығармаларында ғылым мен білімнің маңыздылығын насихаттап, қоғамдық кемшіліктерді сынады. Абай халқын надандықтан арылуға, озық мәдениетті игеруге шақырды.
Қорытынды
XIX ғасыр ақындарының шығармалары қазақ әдебиетінің дамуына үлкен үлес қосты. Олар өз өлеңдерінде замана шындығын шынайы бейнелеп, қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді көтерді. Бұл шығармалар бүгінгі күні де өзектілігін жойған жоқ, олар бізге тарихымызды түсінуге, ұлттық құндылықтарымызды сақтауға көмектеседі.
