Магнитотерапия
Магнитті өрістердің физиологиялық және емдік әсерінің негізінде іргелі физика заңдары жатыр. МӨ адам ағзасының ұлпаларына әсер ету үрдісінде оларға электр токтары енеді; иондалған күйдегі биологиялық макромолекулалардың қайта бағытталуларының және бол радикалдардың, сонымен қатар ағзаның су жүйелерінің физикалық-химиялық қасиеттерінің нәтижесінде. Биохимиялық және биофизикалық үрдістер жылдамдықтарында жылжулар пайда болады. Жасушалық және цитоплазмалық мембраналардың негізі болып табылатын сұйық кристаллдардың магнитті қайта бағытталуы осы мембраналардың өткізгіштігіне және жасушаның ерекше функцияларына әсе етеді.
Магнитті өріс оның күш беретін желілерін (Холл әсері) кесіп өтетін өткізгіштерде электр токтарының (индукцияның э.д.с,) бағытталуын шақырады. Индукция э.д.с. өткізгіштің ПМП, сонымен қатар тыныштық күйіндегі өткізгіштерде ПеМП және ИМП әсерінен орын ауыстыруы кезінде пайда болады. Ағзаның сұйық орталарының электр өткізгіштігі жоғары. Оларда индукция э.д.с. бағытталуы сыртқы магниттік өрістердің әсерінен орындалады. Қозғалатын биологиялық сұйықтықтарда ПМП әсерінен пайда болатын, күш беретін магниттік желілерді қиып өтетін (қан тамырларындағы қан, лимфа), ал ПаМП және ИМП әсерінен биологиялық сұйықтықтарда тыныштық күйінде болатын әлсіз электр токтары көбінесе магнитті өрістердің емдік әсерін айқындайды. Магнитті өрістердің биотропты әсерін түсіндіретін басқа маңызды физикалық құбылыс – Лоренцтің магнитті-механикалық әсері болып табылады.
Оның мәні магнитті өріс пен оның күш беретін желілерін қиып өтетін қозғалмалы электр зарядыныңы арасындағы өзара әрекеттестіктің (тартылыс немесе тебу) механикалық күштерінің пайда болуында. Электр зарядының қозғалысының бағытына байланысты ол магниттік өріске тартылады немесе тебіледі. Магнитті-механикалық өзара әрекеттесу қозғалмалы электр зарядының өз магниттік өрісінің бар болуының себебінен пайда болады. Ол физикалық құбылыс тірі ағза деңгейінде қарапайым биоэлектрикалық үрдістер өтетін барлық деңгейлердегі (атомдық, молекулалық, субжасушалық, жасушалық, ұлпалық) құрылымдық-функционалды өзгерулерді шақыратын механикалық күштердің пайда болуынан іске асырылады. Сыртқы магнитті өрістер әсерінен өтелмеген магнитті мезгілі бар жұпталмаған валентті электрондардың электродны бұлттарының үйлесімінің өзгеруі болады. Ол жұпталмаған валентті электрондары бар атомдардың физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруіне апарады. Осындай атомдары бар биологиялық макромолекулаларда осы макромолекулаларға тән ерекше белсенділіктің жоғарылауы немесе төмендеуінің себебі бола алатын ақпараттық жылжулар пайда болады. Атап айтқанда, магнитті өріс ферменттерді белсендетеді (К-Na – тәуелді АТФ-азаны, трипсинді, карбоксидисмутазаны, РНК-полимеразаны), миокардатың адрено-рецепторларының және шеткі қан тамырларының адреналинге белсенді орталығының ұқсастығын өзгертеді, бос-радикалды типті барлық жасуша ішіндегі биохимиялық реакцияларды ынталандырады. Магнитті өріс әсерінен митохондриялардағы тыныс алу ферменттерінің (цитохромдар) тізбегі бойынша электронның тасымалдануы тездетіледі, ол тотығу фосфорлану үрдістерінің күшеюіне және АТФ жасуша ішінде жиналуына әкеледі. Бәсекелес ингибирлеу механизмінің есебінен бұл ретте гликолиз тежеледі, ұлпалардың сілтіленуі орындалады. Сілтілену реакциясы қабыну үрдісін басады. Магнитті-механикалық әсер электрлі белсенді жасушалар мен ұлпалар деңгейінде жүзеге асырылады: нейрондар мен жүйке талшықтары, орталық және шеткі жүйке жүйесінің құрылымдары, көлденең-жолақты және тегіс типті бұлшық ет жасушалары. Сыртқы магнитті өрістер әсерінен жүйке және бұлшық ет жасушаларының мембраналарының биомагнитті өрістер (пондеромоторлық әсер) көзі болып табылатын деполяризация мен реполяризацияның әлсіз биотоктарының материалды тасымалдауышы ретінде қайтымды құрылымдық өзгерулері пайда болады. Ол мембраналық өткізгіштіктің, жасушалық мембранада бекітілетін ферменттермен тездетілетін көптеген биохимиялық реакциялардың бағыты мен ағымының жылдамдығының өзгерулерімен қатар болады.
Бас миының қабығының және қабық асты өзектердің (гипоталамус, таламус) нейрондарының әрекеттерінде, көбінесе тежеу реакцияларының қалыптастырумен, ретикулярлы формация нейрондарының белсенділігін тежеумен, ЦНС адренергиялық белсенділікті басумен және гипоталамустың парасимпатикалық бөлімдерін ынталандырумен бағанның ретикулярлы формациясының айқын өзгерістері орын алады. Жүйке жүйесінің перифериялық бөлімі сезімталдығы әр түрлі жабатын ұлпалар рецепорларының, әсіресе ауыру рецепторларының, қозу шегін жоғарылатумен, жоғары көтерілетін және төмен түсетін жүйке өткізгіштері бойынша импульсті өткізуді тездетумен магнитті терапиялық әсер етуге жауапты.
Магнитті өрістерді емдік әсерлі барлық компоненттеріне жету үшін магнитті терапия курсы ұзағырақ болуы тиіс. Курс барысындағы әрбір келесі шара жеткізілген нәтижелерді жоғарылатады және күшейтеді. 8-12 шарадан кейін алынған емдік әсерлер тұрақты және ұзақ уақытқа сақталады (3-6 айға дейін). Магнитті терапия физикалық емдеудің ең аяйтын және жеңіл өтетін әдістеріне жатады. Байқалатын субъективті сезімдерді, орталық гемодинамика жылжуларын, жылу әсерлерін шақырмай, магнитті терапия кексе және қарт жастағы науқастарда, балаларда, ауыр ілеспелі соматикалық патологияларда кеңінен пайдалана алады. Магнитті терапия табиғи және адам ағзасына, ағза ұрықталу мезгілінен бастап болатын жаратылыс ортаға жақын. Магнитті өрістер емдік үрдісте басқа физикалық факторлармен жақсы үйлеседі және қиыстырылады. Осы факторлардың әсері бірқатар жағдайларда айтарлықтай артады (лазерлік сәулелену, ультрадыбыс, дәрілік электроферез, импульсті токтар). Төмен жиілікті МП әсер ету науқастардың көпшілігінде қандай да бір сезімдермен және басқа реакциялармен қоса жүреді, сондықтан әсер етуді дозалау миллитеслдарда (мТл) индукция шамасын және минуттарда шара ұзақтығын ескеру жолымен жүзеге асырылады.
Қолдануға қарсы көрсетілімдер:
МП әсер етуін жеке төзбеушілік, қан кетуге бейімділік, брадикардия, III сатыдағы жүрек-қан тамырларының тапшылығы, III сатыдағы гипертониялық ауру, гипотоникалық тип бойынша қан тамырларының дистониялары, қатты іріңді аурулар, қатерлі өскіндер, жүктілік, қанның жүйелік аурулары, алкогольді интоксикация.
