Ораза деген не?
Ораза — арнайы ниет ете отырып таңның атысынан кештiң батысына дейiн iшiп-жеуден, нәпсi қалауларынан тыйылу. Оның уақыты Құранда былай көрсетiлген: “Таңнан қара жiптен ақ жiп (қараңғылықтан сәуле) ажыратылғанға дейiн iшiңдер, жеңдер, сосын оразаны кешке дейiн ұстаңдар”. “Кiм Рамазан айында болса ораза ұстасын”.
Бұл айда не iстеу керек?
Аллаһ Тағаланы көбiрек еске алып, одан кешiрiм тiлеу, мүмкiндiгiнше жұртқа жақсылық жасап, мейлiнше iзгi iстi көбiрек iстеу, жиiркенiштi қылықтар мен жамандықтардан, күнә атаулыдан барынша бойды алыс ұстап, кедей-кембағал, жарлы-жақыбайларды мүсiркеп қол ұшын беру, садақа үлестiру, көбiрек ғибадат-құлшылық жасау, қаза намаздарды өтеу, нәпiл ғибадаттарды арттыру, Құран оқу, ауыз бекiткен жандарға ауызашар беру Рамазан айында Пайғамбарымыз (с.а.у.) әдет еткен әрi сүннет болып табылатын ең негiзгi iстер қатарына жатады. Рамазан айы — мүминдердiң кiсiлiгi мен парасаттылығын шыңдайтын иләхи рақымға толы берекеттi ай. Ораза ұстауға ниет еткен жан аузына ғана ас кiрмеуiн қадағалап қоймай аузынан жаман сөз шықпауына да барынша мұқиятты болғаны жөн. Өсек-аяң, өтiрiк айтудан, бiреудi орынсыз ренжiтуден абай болған дұрыс. Бұлар оразаның қадiр-қасиетiн қашырумен қатар ауыз бекiтушiнiң ниет еткен сауабын азайтады. Бұл қасиеттi айды бiзге нәсiп етiлген соңғы Рамазан айы деп бiлiп, қал-қадарымызша, шамамыздың келгенiнше оның берекетi мен сауабына қол жеткiзуге тырысуымыз керек.
Сәресiде берекет бар
Әнас ибн Маликтен келген хадисте хазiретi Пайғамбарымыз (с. а. у.) былай деген: “Сәресi асты жеңдер, сәресiде берекет болады”.
Бұл жердегi берекет сәресi уақытында ұйқыны қиып тұрып, сол уақытта дұға оқып, Аллаһты еске алуда. Неге десеңiз, сәресi уақытында дұға оқып, Жаратушыны еске алудың сауапты iс екендiгi Құранда да мадақталған. “Ол мүминдер сәресi уақытында кешiрiм тiлейдi” аятының астарында сәресi уақытында ояу болу керектiгi меңзелiп тұр. Сәресi тамағын iшу күндiзгi қым-қуыт тiршiлiктi қиындықсыз атқарып, құлшылығын орындауда адамға күш-қуат, әл-дәрмен бередi.
Оразаның пайдасы
Ауыз бекiтiп ораза ұстаудың сауап тұрғысынан да, денсаулық тұрғысынан да пайдасы зор. Айталық, ораза ем ретiнде iшек ауруларына, iш қатуға қарсы қолданылады. Оразада кейбiр терi аурулары жазылып, асқазан мен iшек жұмысына тоқтау салып, олардың белгiлi бiр уақыт аралығында тынығуы қамтамасыз етiледi. Ораза адамның iшкi мүшелерiне жиналатын майларды ерiтiп, метоболизмдi жандандырады. Бүйрек, бауыр, қуық, сусамыр (қант диабетi), жүрек пен тамыр ауруларына қарсы төзiмдiлiктi арттырады. Ол үшiн сәресi мен ауыз ашар уақыттарда тым көп ас жемеу керек.
Адамдағы шайтани әрi нәпсiқұмарлық сезiмнiң оянып, қозуы жыныстық гармондардың әсер күшi мен олардың мөлшерiне байланысты. Ораза әлгi түрдегi гармондардың қандағы мөлшерiн азайтатындықтан ол адамдағы құмарлық сезiмдi басады.
Оразаның дұрыс орындалу шарттары
1. Хайыз бен нифастан таза болу. Хайыз бен нифас (етеккiр, бала босанған әйелдiң жатырынан қан келу кезi) жағдайындағы әйелдер уақыты өткеннен кейiн оразаның қазасын өтейдi. Адамның түнде немесе күндiз жүнiп, (бой дәретсiз) күйiнде болуы, ораза ұстауына кедергi емес. Бiрақ, мүмкiндiгiне қарай, ауыз бекiтпес бұрын, ғұсыл алу (бастан-аяқ шомылу) — абзал.
2. Ниет: Барлық оразаға жүрекпен ниет ету жеткiлiктi. Бiр адам түн жарымында ертеңгi күннiң ораза екенiн бiлiп, бұл айда ораза ұстайтынын жүрегiмен сезсе немесе сәреге тұрса, бұл iсi ораза ұстауға ниет саналады.
Барлық оразаға түнде немесе таң уақыты кiрмей тұрып ниет ету — абзал. Рамазан оразасына ниет етерде әрбiр күнiне жеке-жеке ниет ету шарт. Себебi, әрқайсысы өз алдына жеке ғибадат. Бұл — ғалымдардың басым көпшiлiгiнiң пiкiрi.
Аузы берiк кiсiге мәкрүһ және мәкрүһ емес нәрселер
1. Себепсiз бiр нәрсенiң дәмiн тату немесе шайнау — мәкрүһ (тыйым салынады). Бұл оразаның бұзылуына себеп болуы мүмкiн. Бiрақ, көп кiсiге пiсiрiлген тамақтың дәмiн қадағалау үшiн, тамақтың дәмiн көрiп, түкiрiп тастауға болады. Дәмiн татқан уақытта тамаққа кетпеуi шарт.
2. Дәрет алған кезде аузына, мұрнына суды көп пайдалану — мәкрүһ.
3. Шайналып тәттiсi кеткен ақ сағызды шайнау — мәкрүһ. Ал, жаңасын шайнауға мүлдем болмайды.
4. Аузы берiк адам әлсiреп өзiн сақтай алмайтындай болса, қан алдыруы — мәкрүһ. Егер көтере алса, мәкрүһ емес. Ең жақсысы, күн батқан соң қан алдыру.
5. Рамазанда қатты ыстықтап салқындау үшiн ауыз бен мұрынды сулау және суық сумен жуыну — Әбу Юсуф бойынша, мәкрүһ емес. Өйткенi, мұндай уақытта адамға жеңiлдiк туады. Фәтуа осы үкiмге берiлген.
6. Өзiне сенiмсiз аузы берiк адамның әйелiн сүюi — мәкрүһ. Өзiне сенсе, мәкрүһ емес. Хадисте Пайғамбарымыздың (с. а. у.) зайыбын сүйгенi және әзiлдегенi жайлы айтылады.
7. Аузы берiк жанның гүл мен әтiр секiлдiлердi иiскеуi және сүрме жағуы — мәкрүһ емес.
Оразаны не бұзады?
1. Бiле тұра бiр нәрсе iшiп-жеу;
2. Жыныстық қатынас жасау;
3. Әдейiлеп құсу;
Оразаны не бұзбайды?
1. Ұмытып iшiп-жеу немесе бiлмей жыныстық қатынаста болу. Пайғамбарымыз (с. а. у.) былай дейдi: “Аузы берiк адам ұмытып iшiп-жесе, оразасын бұзбай толықтырсын. Өйткенi, оған жегiзген де, iшкiзген де Аллаһ Тағаланың өзi”. Ұмытқан адам есiне түскен кезде дереу тоқтатуы керек.
2. Бiр адам таңертең жүнiп болып тұрса және кешке дейiн де осылай жүнiп күйiнде жүрсе, оразасы бұзылмайды. Бiрақ, әлбетте, намаз оқу үшiн ғұсыл алу парыз, Аллаһ Құранда: “Егер жүнiп болсаңдар, толық тазаланыңдар”, — дейдi.
3. Қан алдыру және сүлiк салдыру оразаны бұзбайды. Пайғамбарымыз (с. а. у.) қажылықта аузы берiк кезiнде қан алдырған.
4. Құлаққа су кiру, бұлық ағу оразаны бұзбайды.
5. Көзге, құлаққа дәрi тамызу немесе көзге сүрме жағу оразаны бұзбайды.
6. Мисуак оразаны бұзбайды. Өйткенi, мисуак қолдану — сүннет. Тiптi, тiс пастасын қолдану да оразаны бұзбайды. Бiрақ iшке кетiп қалса бұзылады. Ең абзалы таң намазы кiрмей тұрып жуу.
7. Тiс жұлдыру оразаға кедергi жасамайды. бiрақ жұлдырған уақытта ауыздағы қанды яки дәрiнi жұтпау шарт.
8. Ауыз бен мұрынға су алып шайқау оразаны бұзбайды. Бiрақ тамаққа кетпеуiн қадағалау қажет.
9. Тамаққа түтiн немесе топырақ, шаң, ұнның тозаңы, қардың ұшқыны, жауынның тамшылары ерiксiз кiрсе, оразаға зиян бермейдi. Бiрақ оларды әдейi iшiне тартса, ораза бұзылады.
10. Түкiрiк немесе мұрынды тарту арқылы бiр нәрсе тамаққа кетсе, ораза бұзылмайды.
11. Тiстердiң арасында қалған тамақ қалдықтары ноқаттан кiшкене болса, оны жұту оразаны бұзбайды. Гүл, әтiр секiлдi жақсы иiстердi иiскеу оразаға зиян бермейдi.
12. Ерiксiз құсу (ауыз толы құсық болса да) оразаға кедергi жасамайды. Және оның ерiксiз iшке қайта кетуi де қауiптi емес.
13. Салқындау үшiн жуыну, жүзу немесе ылғалды бiр көйлек кию оразаны бұзбайды. Бiрақ аңдаусызда су жұтып қоймас үшiн мүмкiндiгiнше суға түспеген абзал.
