Бұл пікірімде нақты дереккөздер ұсына алмаймын. Тек, есте сақталған кей деректер жазылады. Қате ойлар да болуы мүмкін.
Сіздің айтып отырғаныңыз, шамасы Эйнштейннің салыстырмалы теориясы (теория относительности). Бір деректерде, бұл теория тапсырыспен жасалып дәлелденген деседі. Қалай айтсақ та, қазіргі кездің уақыт, қашықты тағы да басқа өлшем түрлері осы теориямен байланыса алады. Халықаралық метрологиялық стандарт, эталондар осыны меңзейді. Айталық, бұл теорияның негізгі себебі - күн сәулесінің жарық жылдамдығы көрінеді. Белгілі бір уақыт аралығында, жарықтың жүріп өткен қашықтығына, ұзындық өлшемдерін белгіледі. Мысалы, бір секундта жарықтың жүріп өткен старт және финиш аралығын метр деп аламыз. Міне, осы өлшемді мыңғе көбейтіп, километр жасаймыз дегендей кетеді. Керісінше жасап, уақытты есептеп шығарамыз. Бұл мектептің бастапқы физика оқулықтарында формуламен келтірілгені бар екен.
Екінші мысал, старт пен финишке дейінгі жарықтың жүріп өтуін, уақыт деп алып, сол екі нүкте арасында жүріп өткен ұзақтықты секунд деп алдық. Өстіп, осы секунды ондық, жүздік, мыңдықтарға көбейтіп, бөлу арқылы, түрлі дәрежедегі ұзындық өлшемдері дүниеге келді.
Қараңыздар, ақша да осы салыстырмалы теорияға тәуелді. Неге? Жылдамдық пен ұзындық сияқты тікелей тәуелді болмаса да, ол осы екі көрсеткіш арқылы өзінің өлшем бірліктерін көбейтіп не азайтады екен.
Салыстырмалы теорияға бағынбаған бір өлшем бар, ол - салмақ. Иә, айтпағымыз - килограмм. Осыны ондық, жүздің, мыңдық т.с.с. көбейтіп, бөліп, түрлі деңгейдегі салмақ өлшемдерін айта аламыз. Килограммның эталоны Францияда және оның көшірмелері Әлемнің көптеген елдерінде мемлекеттік маңызға ие объекттер ретінде қорғауда, сақтаулы.
Жыл сайын бұл эталондар шамамен миллиграммның мыңнан бір бір бөлігі ретіндегі көрсеткішке тең салмақтарын жоғалтуда. Сондықтан, олар тұрақты объекттен, цезий металлына ауыстырып, 1 кг-да цезийдің қанша атомы болады, сол сандар көрсеткішіне тәуелді етуді қолға алып жатқан көрінеді, ғалымдар.
Айта кетейік, атом - затты құраушы бөлшектер. Бір тал шаңның құрамында шамамен елу миллионға жуық атом жүретді. Атомды құрайтын бөлшектер (әзірге анықталғаны) - ядро және электрон, ядроны құраушы - протон, нейтрон және оларды шыр көбелек айналып жүретін электронды тағы айтамыз. Осы электронның орын ауысу әрекеті - ғажайып. Ол бір нүктеден екінші нүктеге жылжымай, бір нүктеден екінші нүстеге ғайыппен ауысатыны дәлелденген. Осының негізінде трансформациялық тасымалдау зерттеулері жүргізілуде. Қарапайым мысал, сіз электронды хатты жердің бір шетінен, екінші шетіне 1 секундта жібере аласыз. Енді, бұны зат үшін де қолдануды көздеп жатыр. Кванттық физика атом деңгейіндегі элементтерді зерттейтінін білдік, енді, бұл жерде ядролық бомбалар туралы айта кетуге де болады екен. Йә, кванттық физика және ядролық бомбалар жарылысы бір біріне тығыз байланысты. Неге? Бұл жерде тылсым ғажайыпқа толы қасиетке ие, уран элементі туралы айту керек. Айталық, Көкшеден Жамбылға дейін, Арқадан Атырауға дейін Қазақстан жер асты толған уран. Әлемде Австралиядан соң, біздің ел екінші орында уран запасы жөнінен.
Атомдық уақыт дегеніміз не? Қазіргі заман уақыттары атомдық деңгейдегі жиілік толқындарымен өлшенеді. Ол дегеніміз, секундтың миллионнан бір бөлшегіне дейін есептеліп, уақыт дәлдігі 500 млн жылға бір секундық ауытқу есептеу көрсеткішімен өлшенеді. Осыны атом деңгейіндегі уақыт есептеуі , немесе қысқаша атомдық уақыт деп атайды екенбіз.
Күн сәулесінен де жылдам бөлшектерді ғалымдар жақында тапты. Демек, ғаламдық үлкен революция болады. Саяси емес, ғылыми. Демек, өмір сүру салты өзгеруі мүмкін адамдарда. Ал, әлі де жетілмей жатқан кванттық физика үміт күттіріп отырған жаңалықтарын ашу мүмкін болса, өмір сүру қазіргіден де дами түседі. Бірінші кезекте, уақыт үнемдеу, транспорт, тасымалдау, ақпарат алмасу т.с.с.
Міне, Эйнштейн амигоның салыстырмалы теориясы туралы шағын пікірді осымен аяқтауға рұқсат етіңіздер.
