фонетика
Қазақ тілінде 42 әріп,37 дыбыс бар.
дауысты:12 дыбыс.
1. елдің қатынасына қарай
жуан (4): а,о,ұ,ы,э,у (5)
жіңішке(8) :ә,ө,ү,і,е,у(7)
2.жақтың қатынасына қарай.
ашық: а,ә,о,ө,е (5)
қысаң: ы,і,ү,ұ,у,и. (6)
3.еріннің қатынасына қарай.
еріндік: о,ө,ү,ұ,у (5)
езулік:а,ә,е,ы,і,и (6)
дауыссыз: 25 дыбыс
1. ұяң: б,в,г,ғ,д,з,һ,ж (8)
2. үнді:й,л,м,н,ң,р,у (7)
3. қатаң:к,қ,п,с,т,ф,х,ч,ц,ш,щ (11)
Есімдік
Жіктеу-личные: мен, сен, сіз, ол, біз, сендер, сіздер,олар
Сілтеу-указат: сол,мынау,аналар,мінеит.б.
Сұрау-вопрос.:кім,не,неше, т.б.
өздік –возврат.:өз,өзім,өзіміздің,өз-өзіне.
Жалпылау-определит.: барлық, бәрі, күллі, барша, тегіс, бүтін,бүкіл.
Белгісіздік-неопред.:кейбіреу, қайсыбір,әлдеқайда әлдеқандай,біреу,бірдеме,біраз,
Болымсыздық –отриц.:ешкім,ешқандай,ешқашан,ештеңе,ешбереу,дәнеме,дым,түк,
лексика.
Сөздің лексикалық мағыналары:
1. сөздің тура мығынасы , сөздің ауыспалы мағынасы , сөздің көп мағыналылығы ,омоним ,антоним ,синоним
Қолдану аясы теулі сөздер топтары:
1. архаизм ,историзм, неологизм, диалект сөз, термин сөз, кәсіби сөз,табу сөз , эвфемизм , кірме сөз
Қанатты сөздер:
түрақты сөз тіркесі ,идиомалық тіркес ,мақал-мәтел
афоризм.
ауыспалы мағыналы сөз – переносное
тура мағыналы сөз-прямое
мақал-пословица
мәтел-поговорка
жалпылама сөз-обобщение
кәсіби сөз-професионализм
көнерген сөз-устаревшие
варваризм-ругательные слова Сдловобразование.
Күрделі сөз:
қос сөз-парные
біріккенсөз-слитные слова
тіркескен сөз-
қысқарған сөз- сокращенные (абривиатура)
сөз тіркесі-словосочетания
қиысу-подлеж+сказумое
меңгеру-соедений с падежами кроме имен. родит.
Матасу соединение в родит п. со словом в притяж оконч.
қабысу-согласование
жанасу-примыкание Зат есім.
1.дара: негізгі –непроиз.
туынды-произ.с помощ.суф.
2.күрделі: біріккен-несколько корней,
қос сөз-соединение 2-ух иболее слов,қысқарған-сокращенные, тіркескенсөз-
мағынасы қарай:
деректі-конкретные,
дерексіз-абстактные,
жалпы-нариц, жалқы –собств. үстеу.
Мекен-менста
Мезгіл-времени
Себеп-салдар-причины
Қимыл-сын-
Мөлшер-меры
Күшейткіш-степени
Мақсат-цели
Туынды:
1. с суф.ша, ше, лай, лей, дай, дей, тай, тей, шалық, шама, ын, ін
2. с пад.оконч. да,де,та,те,қа,кен,ға,ге, на,не, нан, нен, дан, ден, тан, тен, мен.
Сущ.обр-ные от сущ. и прилаг.
1 шы/ші
2 лас/лес, дас/дес, тас/тес
3 лық/лік, дық/дік, тық/тік
4 кер/гер
Сущ. обр-ные от глагола
1 ма/ме, па/пе , ба/бе
2 ым/ім, м
3 қыш/кіш, ғыш/гіш
Сын есім
Күрделі: қос, тіркес
Сапалық-качественные – можно өте
Қатыстық –отк-носител.
Жай шырай- н.ф.
Салыстырмалы –срав. (Дау,ғылт,рақ,шіл,аң,қай,ғыш,ілдер. Жұрнақтар )
Күшейтпелі- н-р. Сап-сары, жап-жарық, үп-улкен ...
Асырмалы-превосход.-өте, тым, кілең, аса, ең+прилаг. Сан есім.
Есептік: колич.
-1 түбір
Реттік: поряд.
-ыншы,інші,ншы,нші
Жинақтық: собират
-ау,еу
Болжалдық:предположит.
-суффик:даған, деген, таған, теген, дай, дей,т ай, тей
-оконч: лар,лер,дар,дер,тар,тер+пад. оконч.
-с послелогами: шақты,шамалы,шамамен.
Топтау: группир.тен,ден,нан, н-р: он-оннан..
Бөлшектік: дроб.
Тен, со словом жарым..
Етістік
Қос сөзді-ч/з дефис, тіркес-2 слова.
Салт-неперех , сабақты-переход.
Шақтары:
Оы шақ-наст.
1. нақ –собствен. (а,е,й,ып,іп,п) ( жатыр ,отыр, жүр,түр) +ж.ж.
2. ауыспалы -перех.: е. +(а,е,й) +ж.ж
Келер шақ –буд.
1. болжалды-предположит. : е.+( ар, ер, р) +ж,ж
2. мақсатты-неопред. : е.+(мақ, меқ, пақ, пеқ ,бақ,беқ) +(шы,ші )+ж.ж
3. ауыспалы: е.+(а,е,й) +ж.ж
өткен шақ-прош.
1. жедел-недавнопрош.:е.+(ды, ді, ты, ті)+ ж.ж
2. бұрынғы-достоверное: е.+(ған, ген, қан, кен, ып, іп, п ) +ж.ж
3. ауыспалы: е.+ (атын, етін, йтын, йтін) + ж.ж
райлары.
Ашық изъявит--нф глагола
Бұйрық –повелит.---е.+ж.ж
Шарттыуслов--е.+(са,се) +ж.ж
Қалаужелат--е.+(ғы,гі,қы,кі) +т.ж
Туынды: жұрнақтар: ла,ле,да,де,та,те,лас,лес,дас,дес, а, е, ай,ей, ар, ер, р, қар, кер, ғар, гер. Көсемше.-дееприч.
1. ауыспалы осы шақтық көсемше: а, е,й
Имеют ж.ж и могут входить в состав сказ.
2.өткен : ып, іп, п. Имеют ж.ж и прис-ся в наст.вр. в качестве основ. Глагола.
3.көсемшенің ерекші түрі: особая форма дееприч. – қалы, келі, ғалы, гелі.
Есісші.
1. өткен шақтық-прош.вр. –ған,ген, қан, кен.
2. осы шақ-наст.вр.-н.ф + шы,ші
3. ауыспалы прич. переход.вр. –прис-ем 2ух суф. а,е,й + тын,тін.
4.келер-буд.вр.-ар. ер.р. Шылау –служеб.
Септеулік-послелоги:
А.с.-туралы, сияқты, үшін, сайын, т.б
Б.с.-дейін, қарай, тарта, жуық, т.б
Ш.с – кейін, соң, әрі, гөрі, бері.
К.с.- бірге, қабат, қатар.
Демеулік –частицы
Сүраулық: ме,ме,па,пе ба,бе .
Күшеткіш -усилит : ақ, ау, ай, да, де, та, те.
Белгісіздік неопред.: ау, мыс, міс, кейде.
Болымсыздық: отриц. түгіл, тұрсын, түрмақ.
Шектік ограничит. : ғана, тек, кейде, ақ
Нақтылау: ды, ді, ты, ті, ғой.
Көмекші –употр-ся в сочетании со словами в род. падеже .
Жалғаулық- союзы.
Ыңғайлас: және, әрі,да, де, ме, ма, мен, бен, пен, сонан соң и ...
Қарсылықты: ал, бірақ, дегенмен, алайда, сонда, да, болмаса, әйтпесе...
Талғаулықты: не, немесе, я, болмаса, яки, бірде, кейде, біресе, ..
Себеп-салдар: өйткені, себебі, сондықтан, сол үшін ...
Кезектес: кейде, бірде, біресе,
Шартты: егер, онда, егер де,
Обр.от имен
1. лы,лі,ды,ді,ты,ті
2. сыз, сіз
3. ғы,гі,қы,кі,
4. лық,лік,дық,дік,тық,тік
5. шыл,шіл
6. шаң,шің
7. дай,дей,тай,тей
8. қор,паз,кер,гер,
9. и,ы,і
От глагола
1. ғақ,гек,қақ,кек,ақ,ек
2. ық,ік,қ,к
3. ғыш,гіш,қыцш,кіш
4. ғыр,гір,қыр,кір
5. шапқ,шек
6. ынды,нды,нді
7. малы,мелі,палы,пелі,балы,белі
8. ымды,імді,мды,мді
9. аған,еген
10. улы, улі
11. ма,ме,па,пе,ба,бе
12. ыңқы,іңкі,ңқы,ңкі
От наречия
Қы,кі,ғ,ы,гі
