Көне қаланың бірі Сарайшық жайлы эсса:Сарайшық - ортағасырлық қала.
Атырау қаласының солтүстігінен 55
километр жерде Жайық өзенің оң
жағалауында орналасқан. Қала іргесі
11 ғасырда қаланған. Аттын Орда
дәуірінде Кавказ бен Қырымды
Қарақорым, Қытаймен
байланыстырған керуен жолы
бойындағы маңызды діни, саяси-
экономикалық орталық. Аттын
Орданың, қазақ және ноғай
хандарының алғашқы пантеоны.
Қаланың гүлденген дөуірі 13 - 14
ғасырлар аралығы. Алтын Орданың
күйреуіне қарай қала әлсірегенімен
артынша Ноғай ордасының астанасы
атанып, қайтадан дәуірледі. Қасымхан
тұсында Қазақ хандығының алғашқы
астанасы болды. 1580 жылы Дон, Еділ
казактарының Жайық бойына дендеп
кіріп, тағылық шапқыншылық жасау
нәтижесінде Сарайшық біржолата
қирады. Кейін гүлденген кала орнына
Ресей патшалығы отаршылдық
бекініс салды. Ол осы мақсатта Қазан
төңкерісіне дейін сақталып келді.
Көне Сарайшық орнына соңғы
ғасырда археологиялық қазба
жүмыстары жүргізіле бастады.
Солардың ішіндегі ең нәтижелісі
1937, 1950 жылы Ә.Марғұлан
жүргізген зерттеу.
