Question

Дұрыс елбасы Қазақстанның астанасының атауын Астана деп қойды. Бірақ әр нәрсенің шығу тарихы бар демекші неліктен олай астана деп қойылды. Нақтырақ ақпаратты кім біледі екен? Негізі алғашқы аты Ақмола емес па еді, ол қаланың атын ауыстыру себебі?

Answer 1

Ақмола революция қарсаңында

Ескі дума көшесінде (кейіннен Комсомольская, кейіннен Желтоқсан) қала өмірінің маңызды саяси, қоғамдық және шаруашылық ролін атқару жүктелген қала басқармасының ғимараты болды. Осы жерден Ақмоланың барлық істерін басқару жүзеге асырылды.

Ақпан революциясынан және билікті Уақытша үкіметке өткенінен кейін басқарма мүшелері Ақмолада уездік Атқару комитетін құрды, бірақ ол аз ғана қызмет етті. Т.И. Бочок бастаған бастамалық большевистік топ 1917 жылы 27 желтоқсанда Ақмолалық қалалық Совдеп құрды, ал бірінші уездік жұмысшылар, шаруалар, солдаттар мен мұсылман депутаттарының 1918 жылғы 2 наурыздағы съезінде Ақмола уездік совдеп сайланып уезде бірегей Кеңес билігін белгілеу туралы шешім қабылданды. Съезд жабылғаннан кейін оның қатысушылары қала басшылығына барып салтанатты түрде екі басты бүркітті бағананы аралас тастады.

Биліктің тұрақты ауысуы - толқу уақытының құрамдастарының бірі. Колчак келіп, басқарма өзінің қызметін қайта бастайды. Қала басқармасының лауазымын көпес С.А. Кубрин атқарды, ол сүзекпен ауырып 1919 жылы күзде қайтыс болады. 1919 жылғы 24 қарашада ақ казактар атаманы Дутов Ақмоланы тастап кетердің алдында көпестер мен жергілікті зиялы қауым штабтан босаған Басқарма үймаратында қоштасу кешін ұйымдастырады. Ал келесі күні кешке, 25 қарашада қаланың солтүстік батыс шетінде Көкшетау әскерлер тобының авангарды - Г.Ю. Нейман бастаған 59-ыншы дивизияның Далалық жеке бригадасының 1-інші Ақмолалық және 2-нші Қостанайлық атыс полктары пайда болады. Басқарманы жаңа билік - 59-ыншы атыс дивизиясының штабы пайдаланады (дивизия бастығы К.И. Калинин, ол Көкшетау әскер тобының бастығы). Кейіннен осы орында түрлі кеңес мекемелері, оның ішінде қалалық және облыстық кітапхана орналасты.

Ақмола Ұлы Отан соғысы кезінде

1939 жылы қазан айында Ақмола облыс орталығы болып анықталады. Бұл кездейсоқ бола салған жоқ: Ұлы Отан соғысының басталар алдында индустриясы кеңінен дамыған жеткілікті түрде үлкен қала болды. Бұл жерде 6 кәсіпорын, оның үшеуі - республикалық мәндегі және тағы үшеуі - жергілікті және кооперативтік өнеркәсіптікі болды. Оларда жұмыс істейтін халықтың жалпы саны 801 адамды құрады. Бұл уақытта Ақмолада 32,5 мың адам тұрды. Ақмолаға жаңа мәртебе берілуімен жаңа орындар келешектер ашыла бастады. Ақмола облысы тұтасымен революциядан кейін, бірінші бес жылдықтар жылдарында ауыл шаруашылығы ауданы ретінде дами бастады. Ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар бұл жерде неміс-фашист оккупациясына түскен Кеңес Одағы республикаларынан осында Ұлы Отан соғысы кезінде көшіп келген зауыттарына орай пайда болды.

Барлық ересек адамдар әуеге қарсы және химияға қарсы қорғаныстан даярлықтан өтті, ал 16-дан 50 жасқа дейінгі еркектер - міндетті әскери даярлықтан өтті. Бұл жерде 310, 387, 29 атыс және 106 кавалериялық дивизиялар жинақталды. Осы соғыс жылдарында соғысқа кеткен 9783 ақмолалықтардан 7414 қайтып оралмады. Отыз сегіз әскер - ақмолалықтар Совет Одағының Ері, жетеуі Үшінші деңгейлі Даңқ ордендерімен марапатталды.

 

Тың игеру

Кішкене қаланың тарихында ең елеулі кезеңдерінің бірі ССРО партиясы мен үкіметінің тың және тыңайған жерлерді игеру туралы шешім қабылдауымен басталды. Жас адамдар Кеңес Одағының барлық қалаларынан КПСС ОК бас хатшысы Никита Хрущевтің идеяларын өмірге келтіруді бастады. 1954 жылғы 2 наурызда Алматыдан еріктілер мінген бірінші эшелон, ал 5 наурызда - мәскеулік тың  игерушілер эшелоны келді. Деректерге сәйкес 1952-1958 жылдар кезеңінде Ақмола облысына 270 мың адам келеді.

Тың жерлерді игеруге орай Ақмола облысы елдің ең басты астықты аймағына және ауыл шаруашылығы машиналарын жасаудың ірі орталығына айналды. 1953-1956 жылдар ішінде облыста 3,5 млн.га тың жер көтерілді. Қала өркендеп дами бастады және 1960 жылы 26 желтоқсанда Астықты өңірді құру туралы жарлық шықты. Ал 1961 жылдан бастап қала Целиноград атала бастады.

Қазақстанда астанасы Целиноград болатын Астықты өңірді құру сияқты Никита Хрущевтың тағы бір идеясын орындау мақсатында ССРО Министрлер кеңесінің қаулысы қабылданып қаланы дамытудың бас жоспары, сондай-ақ Оңтүстік - Шығыс бағытта ескі құрылысты қайта жарақтау және жаңа құрылысты дамыту жоспары әзірленді. 1963 жылы 6 қарашада Целиноградта телеорталық жұмыс істей бастады. Ол кезде Латвия архитекторларының жобасы бойынша салынған Тыңгерлер Сарайы ашылды. Ол 2 355 орынға есептелген және көлемі мен жабдықтар жүйесі бойынша ол кездегі Кремльдің съездер сарайынан кейінгі ССРО-да екінші саналды.

 

Жаңа астана

Бір уақытта КПСС ОК бас хатшысы Никита Хрущевтың идеясы өмірге енбей қалып еді - астықты өңірлің ресми астанасы ретінде қала болмады. Бірақ ол қазір Тәуелсіз Қазақстанның жаңа астанасы бола білді. Осы жоғары мәртебені қалаға күтуге, тарихи шамамен қарасақ, аз уақыт қана қалып еді. 1992 жылы Целиноград қайта Ақмола атана бастады. Ал 1994 жылғы 6 шілдеде Қазақстан Республикасы Жоғары кеңесінің астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы қаулысы қабылданады.

1997 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы шешім қабылдайды. Ол қаланың ел ортасында тиімді геосаяси орналасуымен, ірі көлік жолдарының қиылысында орналасуымен, қажетті көліктік және телекоммуникациялық инфрақұрылымдардың болуымен, астананы дамыту үшін бос жерлердің болуымен негізделді. Қалада ол кезде 319 мың адам болды. Қала аумағы 1997 жылы 258 км.м болды, ал бүгінде Астана 710,2 км.км құрайды.

1998 жылы алтыншы мамырда Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығына сәйкес Ақмола Астана болып аталатын болды. 1998 жылы ЮНЕСКО шешімі бойынша Қазақстан астанасына медаль беріліп «Әлем қаласы» жоғары атағы берілді. Бүгінгі күні Астана - қазіргі заманның саяси, экономикалық және әлеуметтік - мәдени проблемалар бойынша түрлі кездесулер өткізілетін, көптеген шетелдік инвестициялар тартылатын, сәулет өнерінің біртуар туындылары көтерілетін және ең батыл идеялар өмірге енетін еуразиялық кеңістік орталығы.

http://www.astanahost.kz/ - сайты

Answer 2

Астана сөзі қазақ тіліне парсы тілінен ауысқан. Онда ол "киелі орын", "босаға" деген мағыналарға ие.

Қала тарихы

Қала мен біздің бүкіл еліміздің тағдырын өзгерткен елеулі адым Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы саяси шешімі болды. Кеңес Үкіметі ыдырағаннан кейін бірінен кейін бірі кәсіпорындар тоқтай бастады және жұмысшылар мен қызметкерлердің көпшілігі жаңа, нарықтық жағдайда өмір сүру тәжірибесін енді ғана үйрене бастаған кез еді, осы шешім біраз дау тудырды.

Алайда жаңа астананың бірінші он жылы осы шешімге орай Қазақстан картасында бүкіл ел мақтан тұтып, бүкіл әлем таң қалған қала пайда болғанын көрсетті.

Қазақстанның жаңа астанасының келбетінде терең саяси, рухани және философиялық мән жатыр. Бұл жай ғана қазіргі заманғы мегаполис қана емес, біздің мемлекетіміздің қайта тууының, жаңару мен Қазақстан халқының терең де дәл руханилықты иелену белгісі. Астана қазақстандықтардың барлық буынының арманы, үміті мен келешегі байланысқан қала болды.
Бозоқ қаласы

Есіл өзенінің сол жағалау даласында мыңдаған жылдар бұрын пайда болған қыпшақ сұлтанының әскери ордасы Қазақстанның жаңа астанасы - Астана тарихында өз орнын алды. Бозоқ қаласының орнын ашу және зерттеуге орай қала тарихының мыңдаған жыл өткен заманға кететіні анықталды.

Нұра мен Есіл өзендерінің бассейндерінде орналасқан орта ғасырлық қалаларды іздестірумен XX ғасырының басынан бастап әйгілі ғалымдар да, жергілікті өлкетанушылар да айналыса бастады. Алайда астананы Алматыдан Ақмолаға көшірумен байланысты жоғарғы Есіл маңын жоспарлы археологиялық зерттеу басталды. Бозоқ 1998 жылы Есіл археологиялық экспедиция басшысы мен негізін қалаушы К.А. Ақышевпен ашылды.

Тұрақ әскери орда ретінде туындады, бұл жерде Далалық жібек жолының сауда керуен жолдарының маңызды торабын бақылаған қыпшақ сұлтанының ордасы. Бозоқ қаласының келбеті мен әскери - бекініс сапасы алтын орда уақытының әскери ісінің деңгейіне сәйкеспейді, бұл Сарыарқа даласында оғыз - қыпшақ тайпалары көтеріле бастаған монғолға дейінгі кезеңдегі қаланың пайда болуына әкелгенін растайды.

Ғасырлар өтіп жатты, орынды бірінші қоныстанғандар қалдырып кетті. Қаланың тарихында екінші кезең Қыпшақ хандығының (Х-ХІғ.) далада күшею кезеңіне келеді. Осы орынды мекендеген қыпшақтар орларды тазартты, қыш кірпіштерден және ағаштан үйлер салды. Алаңдар ортасында киіз үйлер тұрды. Олардың іргетасы қазу барысында ашылды. Қаланың жаңа тұрғындары орларды жауып, бұл жерде бірінші рет бірінші кесенелер мен минареттер салды. Бұның еш таңқаларлығы жоқ, себебі көне заманда далада қалалар қасиетті орындар, ата баба мазараттарының айналасында қалыптасатын.

Осы орынды игерудің үшінші кезеңі алтын орда дәуірінде (XIII-XIV ғ) басталды және жаңа мерзімге дейін жалғасты. Бозоқ қаласының орны табыну орталығының мәртебесіне ие болып ақ сүйектерді жерлеу орны болады. Мүмкін осы жерде бірінші мұсылман миссионерлердің біреуі жерленген шығар, мазарат қасиетті болды. Бозоқ қаласында шикі және күйдірілген кірпіштен салынған бес кесенесінің қалдықтары зерттелді. Кесенелермен қатар кірпіш күйдіретін пештер ашылды. Мазараттардың бірінде 1321 жылы шығарылған күміс теңге табылды.

Бозоқ қаласында өмір Қазақ хандығы тұсында да жалғасуы мүмкін. Мұсылман салты бойынша жасалған жерлеулер табылды: қайтыс болғандар - лахатта, басын батысқа, бетін оңтүстікке қаратып, киімсіз жерленген. Ең кеш жерлеулер XVII - ХVIII ғасырларға жатқызылады. Оңтүстік шетте археологиялық ескерткіштерде ХVIII - ХIХ ғасырлық қазақ қыстауларының орындары орналасқан. Уақыты Кузнецк фарфорының қиықтары бойынша белгіленген.

Бозоқ қаласы оның көне тарихының дәлелі ретінде Қазақстан астанасы үшін бірегей мәнге ие. Мыңдаған жыл бұрын қазіргі заманғы Астана орнында әскери орданың болуы геостратегиялық фактормен негізделеді - Далалық Жібек қолының керуен бағдарларын бақылау мүмкіндігі беріледі. Бозоқ қаласы оның аумағында кесенелердің жинақталуына қарай Нұра - Есіл өңірінің орта ғасырлық халқы үшін рухани Мекке болуы да мүмкін.

Answer 3

Ақмола бекінісін құру туралы шешім

Кейіннен Сарыарқа даласының сауда қиылысы, тың өңірдің орталығы мен тәуелсіз Қазақстанның астанасы боларының алдындағы әскери дала бекінісінің тарихы әкімшілік патша реформасынан басталды: 1822 жылы Александр Бірінші Сіз бір қырғыздары туралы жарғы қабылдайды. Ақмола аумағында көшіп жүрген орта жүз қайта құрылған Омбыоблысының құрамына кіріп әкімшілік өңірлер мен ауылдарға бөлінеді. 1824 жылы Көкшетау және Қарқаралы екі бірінші өңірлік бұйрық ашылады. Қаржы жетіспеушілігінен өзге сыртқы өңірлерді ашу кейінге қалдырылады.

 1829 жылы Орта жүз басшысы Семеке ханның шөбересі Қоңырқұлжа Құдайменді орыс өкіметіне оның ауылдарын «қарақшылардан» қорғау және ол басқаратын Қарпық және Қуандық ұлыстарын құру туралы бұйрық шығаруға өтінім жасайды. Осы мәселе бойынша Батыс Сібір әкімшілігіне 1829 жылы Көкшетау бұйрығын басқарған Ғұбайдолла Уәлиев өтінім жасайды. Жеке Сібір корпусы штабының бастығы генерал-майор С. Б. Броневский 1829 жылы қыркүйек айында өзінің Омбыға жөнелткен хабарламасында «Сұлтан Қоңырқұлжа Құдайменде басқаратын Қарпық ұлысында Ақ мола шатқалында өңір ашқысы келетіндігін» жеткізеді.

Жақын арада Ақмола бекінісін салу туралы мәселе шешіледі. 1980 жылы 28 мамырда өңірлік бұйрықты салуға Петропавлдан арбаларымен 200 адам бар Ф.К.Шубин отряды шығады. Сұлтан Қ. Құдайменде ол жазда өзінің ауылымен Қараөткел шатқалына көшіп кеткен болатын. Сол жерге Нияз би мавзолейінің жанында бірінші лагерь болып Ф.К.Шубин отряды келеді. Осы бір мазары бар, мамыр суымен қоршалған әйгілі төбеге жергілікті ру ақсақалдары келешек өңір - Ақмола бекінісінің әкімшілік орталығының орналасу орнын талқылау үшін шақырылады.

Ақсақалдар Шубинге форпостты Есілдің екі жағалауын қоныстанған халық байланысы үшін барынша қолайлы Қараөткелде салуға кеңес береді. Офицер ол сөзді құп алып 1830 жылы18 маусымда сауаттылар қол қойған және сауатсыз ақсақалдардың таңбалары салынған құжат құрастырылады. Бұл қазақ ұлыстарының сұлтандары мен аталарының қолхаты болатын. Атауды өзгертпей, патша әкімшілігінің барлық қағаздарында орын Ақмола аталып кетті. Осы күнді Қазақстанның келешек астанасының туған күні деп толық негізбен айтуға болады. Онда бекініс тұрғындары небәрі 313 адам болатын.

 

 

Дала форпостын салу

Бекіністі салу құрылыс материалдардың тапшылығымен қиындады, оларды Петропавл және Омбыдан тасу керек болды. Шубин отряды орталық үшін қажетті нысандарды салуды аяқтағаннан кейін, 1832 жылы 22 тамызда Ақмола приказы және сыртқы өңір ресми ашылды. Аға сұлтан ретінде өңірдің беделді сұлтаны Қоңырқұлжа Құдайменде болды, ол кейіннен патша колониалдық әкімшілігінің сенім білдірілген тұлғасы болды. Аға сұлтан, ұлыс сұлтандары, старшиналар, қазақ мәжіліскерлері мен билері Құранмен ант берді.

Құрылыс үшін инженер - подпоручик Поповтың бастауымен 52 адам санымен солдат пен офицерлерден жеке команда құрылды. 1835 жылы өңірде15 қазақ ұлысы болып онда 71 262 адам тұрды және 9 ағаш үйімен бір орыс орны болды. 1840 жылы жоспарда бірнеше бұрышты бес мұнарасы бар жиынтық жала бекінісі құрылды. Бастиондық бекіністің солтүстігінде орталық мұнара салынды. Оның төменгі бөлігі зеңбірек үшін үлкен тесікпен жабдықталып саман кірпіштен салынды. Қазір осы қару Астанада Президенттің мәдениет орталығында сақталып тұр.

Уақыт өте келе бекініс маңайына адамдар келіп қоныстана бастады, келешек Ақмола аудандары қалыптаса бастады. Кеңес үкіметіне дейін ескі аттар сақталып қалды. «Бекініс» қазіргі Желтоқсан мен Кенесары көшелерінің шегінде болды. «Орталық мұнара» қазіргі Қ. Мұңайтпасов атындағы орталық стадион қақпасының орнында тұрды. Жан жаққа жайылған бекініс 1845 жылы Ақмола станицасы деп аталды. Осы кезде Орынбор - Петропавл - Омбы бекінісінің әскери желісінде жеребе тарту бойынша Ақмолаға 100 казак отбасы көшірілді. Олар станица кешенін құрып бекіністің шығыс қабырғасы астында «Казачье» селосын құрды.
Ақмола - сауда жолдарының қиылысы

Ақмола Ресейді Орталық Азиямен байланыстыратын транзиттік тармақ ретінде сауданы, өнеркәсіп пен мәдениетті дамыту үшін өте ыңғайлы болды. Осынысымен ол дала форпосты үшін орын таңдауда негіз болды. Осы жерге Сібір, Орал, Орта Азиядан көпестер келіп қоныстанды. Уақыт өте келе шағын әскери бекініс шағын қалаға айналды. Қазіргі заман тілімен айтсақ, Ақмола инвестициялық тартымдылыққа ие болды. 1863 жылы тұрғылықты тұруға Ресей азаматтарының ішінен көпес ретін 51 адам, шетелдіктер - 340 адам болды. Саудагерлердің жалпы саны - 1236 адамға жетті. Қала мәртебесі Ақмола станицасына Ресей империясының Ішкі істер министрлігінің 1862 жылғы 7 мамырдағы шешімімен берілді.

1868 жылы жоғары жарлық бойынша бес уезден тұратын ауқымды Ақмола облысы құрылды: Ақмола, Көкшетау, Петропавл, Омбы, Атбасар. Сол уақыттың талабына сәйкес облыс елтаңбасы бекітілді. Бірінші елтаңба түпнұсқасын Астана қаласының тұрғындары ешқайдан көре алмайды: ол сақталған Герольдия қоймасы 1917 жылы жабылды. Тек құнсыз тарихи мұраның графикалық кескінінің көшірмесі ғана сақталды: жасыл қалқанда екі үшкір мұнарасымен және күмістен жасалған жарты ай мен ортасында алтыннан жұлдызды күмбезді Нияз би кесенесінің суреті берілген.

Көпестердің келуімен жаңа сауда үймараттары, мануфактуралар мен банктер ашылды. Ақмола халқының саны өсе бастады. 1869 жылы Ақмолада 5172 адам тұрды, ал 1910 жылы халық саны түрлі ұлттағы 13 000 санға жетті. Ресей түрлену шегінде қалалық реформа Ақмола өміріне елеулі өзгерістер енгізді. 1870 жылы қалада атқарушы органы - қала басқармасымен қалалық дума пайда болды. Думаға төрт жылдық мерзімге сайланатын депутаттарды таңдау құпия дауыс беру жолымен мүліктік бақылау негізінде жүргізілді.

Ақмола өнеркәсібі қолөнерлік сипатқа ие болды. 1913 жылы қалада 9 кірпіш зауыты, 2 былғары және т.б. - барлығы жұмысшыларының жалпы саны 208 адамдық 40 кәсіпорын болды. Бұдан басқа қалада 100-ден астам жел диірмені болды. 1916 жылы бүкіл облыс халқы біржарым миллионнан астам адамды құрағанын айтып кетейік. Тұрғылықты халықтар мен өзге азия халықтарының өкілдері шамамен 228 мың және шамамен 1 миллион адам Ресей мен Украинадан болды.

1897 жылы қала әлі де шағын болатын: онда 9707 адам тұрды. Қаланың тек 7 тұрғынында жоғары білімі болды және оның арасында біреуі әйел адам еді. Сауатты адамдар ақмолалықтардың жалпы санынан тек 22,5 % құрады. Бұлар астананың мұрағатшысы Николай Иванович Байчиков тапқан Ресей Империясының жалпы бірінші санағының қорытындысы болатын.

Біртіндеп қалада тас үйлер пайда бола бастады, олардың көпшілігі астананың ескі орталығында әлі күнге дейін тұр. Білім берудің қалалық жүйесі де біртіндеп кеңи бастады. 1898 жылы облыста 3 қалалық, 12 шіркеу-приход мектебі мен бірнеше ауыл шаруашылығы училищелері болды. Білімді дамытуда жаңа прогрессивтік ойды жеткізушілер - саяси қоныс аударушылар маңызды роль атқарды. Толық емес деректер бойынша 1882-1906 жылдары бұл жерде 45 адам қоныс аударылды. Олардың білім деңгейлері қаланың түрлі мекемелеріне қызметке шығуға мүмкіндік берді.

Answer 4

Балаға-БАЛА деп ат қойған сияқты ғой

Comments

қазақ тілін басқалар білмейді ғой))) орыстар столица деп қоя алмайд. ал біз қоя береміз)))

Answer 5

1925 жылдың сәуірінде Қазақстанның орталығын Орынбордан Ақмешітке көшіру туралы шешім қабылданды. Орынбор алты жыл бойы әуелі Қазревкомның, кейіннен Қазақ АССР-інің үкімет органдары орналасқан қала болғанымен, ел астанасы деп ресми атала қойған жоқ. Сол кездің құжаттарынан, баспасөзі мен әдебиетінен астана деген атуды кездестіре қоймаймыз. Ал Ақмешітті Қазақ елінің шын орталығы ету жөнінде ұйғарым алынғанда, кеңестік республика астанасының атауында мешіт сөзінің тұруы сол кездің идеологиясымен үйлесе қоймағаны анық. Орталық ұғымындағы орда сөзінің кәдеге асқаны сонда. Революция символы қызыл сөзімен кірігіп, Қызылорда атаулы қала пайда болды. Алайда, бір қиындығы ендігі жерде «Қазақстанның ордасы Қызылорда» деген қосарлы тіркес тұрақты қолданылуы тиіс еді. Орталық ұғымына синоним боларлықтай тың сөз қажет еді. Зиялы азаматтар осылайша халық жадында , жыр-толғауларда айтылатын ежелгі астана сөзіне таңдау жасағаны аңғарылады. Жаңа ұғымның жұртқа әлі тосын екені Бейімбет Майлиннің 1925 жылдың 8 маусымында жазған «Астана» өлеңінен де аңғарылып тұр.

Кәрі-жасы, бәрінің де

Айтатыны — астана!

Ел көгерген астанасы

Осы ма, әлде басқа ма?

Мен астанаң, мен ордаңмын!

Мұнда түгел тілегің...

Ел ордасы—астанасы,

Шаш нұрыңды әлемге!

Білім туын қолыңа ұстап,

Тұтқа болшы бар елге!..

1929 жылы астана Алматыға қоныс аударғанда Ілияс Жансүгіров «Жаңа астана» атты очерк жазып: «Алматыға Қазақстан орталығы көшіп келді. Алматы—астана болды. Қазақстан ортасы—ордасына орнықты. Қазақстан еңбекшілерінің ұйтқысы—орталық, өкімет мекемелері басты ұйымдар жаңа қонысына ірге тепті» деп қуанды. Қазақстан орталығы, Қазақстан ортасы, ордасы деген түсініктерді Ілияс та астана сөзімен жарыстыра қолданады. Бір кездегі сарай, орда, астана сөздерінің елдің қоғамдық саяси өміріне, тарихи кезеңдеріне байланысты мәні, атқарар жүгі алмасып отырған тәжірибеге сүйенсек, астана енді қала атауына түпкілікті ауысып, ол ұғымның қызметін басқа балама атқаруы тиіс. Мыңжылдық қолданбасы бар, бір кездерде осы мағынаны білдірген орда атауының елорда түрінде қайта оралуы бүгінгі Астанамызға шартты құбылыс.

Елорданы Алматыдан Астанаға көшіру тәуелсіз мемлекеттің алғашқы стратегиялық шешімдердің қатарында тұр.Бұл мәселені Президент Н. Назарбаев тұңғыш рет 1992 жылы көтерген болатын. Жоғарғы кеңестің елорданы көшіру туралы шешімі елдің аса маңызды оқиғалары хронологиясында 1994 жылғы 6 шілде болып белгіленді.1998 жылғы 6 мамырға дейін Ақмола деп аталған Астана, Президенттің Жарлығымен 1997 жылғы 10 желтоқсанда Қазақстан Республикасының елордасы деп жарияланды. 1998 жылғы 10 шілдеде Қазақстанның жаңа елордасы—Астананың халықаралық тұсауы кесілді. 1999 жылы Астанаға ЮНЕСКО-ның «Бейбітшілік қаласы» деген наградасы берілді. Бұл атақ қысқа мерзім ішінде әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени дамуда неғұрлым әсерлі әрі қуатты өсуге, тұрақты этникааралық қатынасты орнықтыруға қол жеткізе алған ғаламшардың жас қалаларына беріледі. Бразилияда өткізілген бұл конкурста, Астана барлық өлшемдер бойынша әлемнің әр түрлі елдерінің он екі қаласын басып озды. Астана өте серпінді дамуда. Елорда көшірілген кезден бастап қала экономикасына салынған инвестиция көлемі 3,5 млрд. доллардан асты. 2007 жылға дейін Астананың құрылысына 238,6 миллиард теңге көлемінде қаражат жұмсау жоспарлануда.Астананың ойдағыдай дамып келе жатқанының белдгілерін оның халқының жедел өсуінен байқауға болады. Елорданы көшіру жарияланған жылы мұнда не барі 225 мың адам тұратын. 2004 жылы елорда тұрғындарының саны екі есе өсіп, жарты миллионнан асып кетті.1998 жылы Астана еркін экономикалық аймақтың WEPSA халықаралық қауымдастығына кірді. Әлемнің 15 қаласы Қазақстан елордасының бауырлас қалалары болып табылады, олардың арасында Мәскеу, Берлин, Будапешт, Варшава, Минск, Киев, Анкара, Рига, Бангкок және басқалары бар. Бүгінде Астана тәуелсіз Қазақстанның елордасы ретінде әлемнің саяси картасында берік орнықты. Қазақстан егемендік алғалы бері бірінші рет астанасының орнын ауыстыруда тұрғылықты халықтың мүддесін ескере отырып, дербес шешім қабылдады. Осы іспеттес оқиғалар өмірдің өзі халық пен үкіметінен маңызды шешім қабылдауын талап еткен жағдайларда іске асып жатады. Ресей, Нидерландия Германия, Пәкстан, Түркия, Бразилия және тағы басқа елдердің астана ауыстырудағы тәжірибелерін мысал ретінде келтіруге болады.Ұлы Ататүріктің жаңа демократиялық Түркия астанасын елдің орталығы Анкара қаласына ауыстыруы тегін шешім емес. Осман империясының құлаған әкімшілік орталығы Ыстамбұл сол бір тарихи кезеңде жаңа талапқа сай келмей, бұрынғы режимнің қайта орнау қаупін туғызды. Болашақ астана ретінде Анкара қаласы түрік мемлекетінің негізін қалап, ғасырлар бойы ұлт бірлігін сақтап келеді және әкімшілік орталық ретінде түрік туын асқақтатуда. Сол кездегі дана Ататүрік шешімінің ұлт мүддесіне сай келенін тарихтың өзі дәлелдеді. Өткен ғасырда Ресейдің динамикалық түрде дамуын Петр I-дің империя астанасын Нева жағалауына орналастыру туралы шешімінсіз көзге елестету қиынға соғар еді. Сол уақыттағы қала салуға кедергі келтіретін табиғи жағдайлардың қиындығына қарамастан, ел астанасы салынып бітті. Ұлы реформатор «Еуропаға терезе аша» отырып, елдің ұзақ уақытқа гүлденуі мен өркендеуінің бағыт-бағдарын анықтады. Петербург мемлекет астанасының тарихи миссиясын орындап, қазіргі кезде тек Ресейдің ғана емес, Еуропаның, тіпті бүкіл әлемнің экономикалық мәдени және ғылыми орталығы болыап табылады. Әрине, астананы ауыстыру жөніндегі әлемдік тәжірибелерді айта берсек, көптеген мысалдар келтіруге болады. Түркі-монғол дүниесі саяси орталыққа ат беруде ерекше ұстамдыылқ танытқан. Саяси үстемдік құмарлықты білдіретін немесе мемлекет пен билікшіні мадақтайтын дәріптемелік сипаттамалар атымен ұшыраспайды. Көбіне-көп оның мемлекеттің саяси орталығы екендігін білдірумен ғана шектелген. Қарақорым — әскери қосын қонатын орын. Ұрға — әскер басының ордасы тұратын тұрақ. Сарай — билік мекемесі орналасқан жәй. Олар бұл қағиданы өздері үстемдік еткен кеңістіаае де кеңінен дарыта білген. Мәселен, Пекинді монғолдар Ханбалгат (патша қала) деп атаса, қытайлар Бэйцзин —солтүстік астана, ал Нанкинді Нанцзин — оңтүстік астана деп атаған. Жапондар да ескі астанасын Киото — батыс астана, жаңа астанасын Токио — шығыс астана деп атаған. Бұл батыс елдеріне тән дәстүр. Славян дүниесі Византия астанасы Константинопольді Царь-град — патша қала атаған. Кингстон — король тұратын қала атауы соған куә. Сондықтан жаңа саяси орталығымызды жәй ғана Астана атауымыздың тарихи дәстүрлерімен қай тұрғыдан келсек те, терең қабысады.Өткен ғасырларда астананың орнын ауыстыру тек қана сол кездегі жауапкершілік себептерге байланысты болса, ал XX ғасырдың ортасынан бастап геосаясатқа, экологияға, демографияға қатысты басқа бағыт алды.Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың мемлекеттің астанасын Ақмолаға көшіру туралы Жарлығын шет ел басшылары түсіністікпен қабылдап, геосаяси мәнге ие деп бағалауда..Менің атым Әлібек